چین چگونه مناطق آزاد خود را اداره می‌کند؟
استفاده از مزیت تجارت آزاد از طریق راه‌اندازی و توسعه مناطق آزاد و اتخاذ سیاست‌های نوین، چین را قادر به رشد اقتصادی سریع و حضور موثر و فعال در عرصه اقتصاد جهان ساخته است.
به گزارش خبرنگار شمانیوز و به نقل از سازمان مناطق آزاد و ویژه اقتصادی (فرینا): در میان کشور‌های سوسیالیست، چین اولین و موفق‌ترین کشوری بود که به اصلاحات اقتصادی گسترده دست زد. چین از زمان شروع سیاست در‌های باز، گام‌های سریعی در عرصه توسعه اقتصادی برداشت و از دهه ۷۰ میلادی اصلاحات اقتصادی اش را آغاز کرد و با ایجاد دستاورد‌های سریع اقتصادی راه را بر مدرنیزاسیون صنعتی در این کشور گشود. چین در واقع با مشاهده موفقیت مناطق اقتصادی کشور‌های هنگ کنگ، تایوان، مالزی، اندونزی و کره جنوبی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی تلاش کرد مناطق مشابهی با تغییرات و اصلاحات مناسب که با ویژگی‌ها و شرایط خاص کشورش هماهنگ باشد ایجاد کند. این کشور دریافت که تاثیر مناطق پردازش صادرات سنتی، به دلیل عرصه فعالیت محدود، نمی‌تواند در اقتصاد وسیعی مثل اقتصاد چین چشم‌گیر باشد؛ از این‌رو، با طراحی مدل SEZ (مناطق اقتصادی ویژه) با عملکرد توسعه‌ای جامع‌تر توانست به کارکرد وسیعی در زمینه‌های مختلف مثل توریسم، توسعه زیر بناها، بانک داری، پردازش و تولید جهت صادرات و حتی کشاورزی و دام داری دست یابد.
امروز چین دارای ۱۱ منطقه آزاد تجاری است که هفت منطقه آن اخیرا در سال ۹۶ در استان‌های لیائونینگ، ججیانگ، هنان، هوبئی، سیچوان، شانشی و چونگکینگ راه‌اندازی شد. هدف از ایجاد این مناطق آزاد «کاهش تشریفات اداری» و «تسهیل در سرمایه گذاری‌های تجاری» عنوان شد.
استفاده از مزیت تجارت آزاد از طریق راه اندازی و توسعه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و اتخاذ سیاست‌های نوین، این کشور را قادر به رشد اقتصادی سریع و حضور موثر و فعال در عرصه اقتصاد جهان ساخت. در حقیقت مناطق ویژه اقتصادی میدان آزمایش و تجربه چین در جهت تغییر ساختار اقتصادی و پنجره‌ای به روی خارجی‌ها بود.
به عنوان بخشی از اصلاحات اقتصادی و اجرای سیاست در‌های باز، دولت چین بین سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۸۴ میلادی مناطقی را در شانتو، شنژن و ژو‌های در استان گوانگدونگ و شیامن در استان فوجیان و تمام استان هینان را منطقه ویژه اقتصادی معرفی کرد و تا سال‌های بعد نیز بر تعداد آن افزود. اهداف مهم و اصلی مناطق ویژه اقتصادی چین شامل توسعه همکاری‌های تکنولوژیک و اقتصاد خارجی، ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه بهره وری و گسترش تجارت خارجی بود. نقشه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در چین یکی از نقاط قوت و ویژگی‌های بارز ساختار مدیریتی مناطق ویژه اقتصادی (SEZ) تمرکززدایی قدرت‌های تصمیم گیر اقتصادی به نفع مقامات محلی و یا تغییر جهت از سیستم مدیریتی بسته به اقتصاد آزاد است. مدیریت مناطق ویژه اقتصادی بر عهده مسئولان محلی (ایالتی) نهاده شد که دارای قدرت اجرایی و قانونی بسیار جهت تصویب سرمایه گذاری‌های مستقیم خارجی و تنظیم تجارت بودند.
تاثیر SEZها در اقتصاد چین وسیع‌تر و فراتر از مرز‌های این مناطق بود به طوری که این مناطق فعالیت‌های صادراتی را در سر تا سر اقتصاد چین گسترش داده و الگویی برای پیشرفت سایر نواحی شدند. آن‌ها همچنین پیشگام تغییر اقتصاد محلی و ارتباط آن با مناطق داخلی، ارتقای تکنولوژیک و توسعه منطقه‌ای و سرعت بخشیدن به ادغام اقتصاد چین در اقتصاد جهانی بودند. مناطق آزاد (FEZ ها) در چین به چه صورت هستند؟ نخستین منطقه آزاد تجاری چین یعنی منطقه آزاد تجاری شانگ‌های سپتامبر ۲۰۱۳ با سر و صدای زیاد شروع بکار کرد. در آن زمان هدف آن بود که این منطقه آزاد به آزمایشگاهی برای اصلاحات اقتصادی و مالی کشور مانند لغو کنترل‌ها بر میزان بهره و آزاد شدن نرخ برابری یوان تبدیل شود.
این بندر به سرعت مسیر توسعه را پیش گرفت و در سال ۲۰۱۸ بزرگترین بندر کانتینری جهان، معرفی شد. پیش از آن سنگاپور برای ۹ سال این رتبه را در اختیار داشت و پس از آن دولت چین ۱۲ منطقه آزاد تجاری دیگر ایجاد کرد و به دنبال آن توسعه سیاست‌های جدید را مدنظر قرار داد. برای مثال سیاست ابتکاری "One Belt، One Road" (یک کمربند، یک جاده) برای تقویت تجارت در کشور‌های آسیای مرکزی و اوراسیا و تشویق تجارت در مسیر جاده ابریشم بود.
برای چین ایجاد مناطق آزاد تجاری تحولی بزرگ در عرصه سیاستگذاری و اندیشه اقتصادی بود و چین یکی از عواملی بود که اندیشمندان و سیاستگذاران را وادار به تجدیدنظر و روی آوردن به اجماع فرا واشنگتنی کرد؛ علاوه بر آن در نظر داشت با این روش از قاچاق کالا به سرزمین اصلی چین جلوگیری کند.
اما اقتصاددانان مزیت مناطق آزاد چین را برای سرمایه گذاری، انبارداری بدون مالیات، روش‌های ساده گمرکی، فرآیند‌های ساده و کوتاه مدت، ترخیص سریع کالا و … می‌دانند. مدیر یکی از شرکت‌های سرمایه گذاری در شانگ‌های معتقد است منطقه آزاد شانگ‌های به زودی به یک مرکز مالی جهانی تبدیل خواهد شد.
اما شاید بتوان گفت: تنها اشتباه چینی‌ها در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، اختلافات منطقه‌ای بود که میان مناطق اقتصادی ویژه و آزاد و دیگر مناطق ایجاد شده بود، هرچند برای آن هم سیاست‌هایی در نظر گرفته شده بود، اما همچنان یکی از مشکلات چین محسوب می‌شود. استراتژی توسعه غرب چین به عنوان سیاستی برای کاهش اختلافات منطقه‌ای به کار گرفته و تصمیم گرفته شد با سیاست احیای مراکز صنعتی قدیمی و استفاده از مزایای جغرافیایی غرب چین این تفاوت‌ها کاهش یابد تا از بی ثباتی‌های اجتماعی و تفاوت سطح زندگی جلوگیری کند، اما این سیاست‌ها هم نتوانست اهداف مورد نظر آن‌ها را کاملا تحقق بخشد و کارشناسان معتقدند برای این منظور می‌بایست راه‌های دیگری در نظر گرفته شود.
اما آنچه که مشخص است و در آمار‌های دولت چین نیز به آن اشاره شده نقش بی بدیل مناطق آزاد چین در رشد اقتصادی این کشور است، رشدی که باعث وحشت دولت آمریکا شده که مبادا چین ظرف سال‌های آتی از جایگاه رتبه دوم به اقتصاد اول اقتصاد جهان تبدیل شود و عملا جای ایالات متحده را بگیرد. جنگ اقتصادی چین و آمریکا و تاثیر آن بر اقتصاد چین آمار رسمی نشان می‌دهد که رشد اقتصادی چین در سال گذشته میلادی (۲۰۱۸)، ۶.۶ درصد بوده است. هرچند این میزان باز هم از استاندارد جهانی بالاتر است، اما در مقایسه با سه دهه قبل نگرانی‌هایی را در خصوص تضعیف اقتصاد چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان به وجود می‌آورد. کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و تقاضا در بازار داخلی از جمله عوامل تضعیف کننده اقتصاد چین محسوب می‌شود هر چند به نظر می‌رسد این موضوع با تاثیرپذیری از تصمیمات دونالد ترامپ در خصوص تعرفه‌های جدید بر کالا‌های چینی باشد، اما برخی معتقدند این موضوع پیش از آغاز جنگ تجاری با آمریکا آغاز شده بوده است و حتی مذاکره با آمریکا نمی‌تواند ضامن سرعت گرفتن رشد اقتصادی چین باشد.
به نظر می‌رسد با این روند دولت چین می‌بایست سیاست‌های حمایتی جدید را در نظر بگیرد و با کاهش مالیات رشد اقتصادی بیشتری را ایجاد کنند.
