زوایای ترویج گردشگری کشاورزی را بررسی می‌کند:
ابقای کشاورز در روستا به‌واسطه ترویج گردشگری کشاورزی در منطقه آزاد ارس
از مهم‌ترین آثار گردشگری کشاورزی این است که به‌عنوان یک مشوق باعث می‌شود کشاورز، کشاورزی را رها نکند که این امر در تولید ملی نیز تأثیر بسزایی دارد.
به گزارش شمانیوز؛ از مهم‌ترین آثار گردشگری کشاورزی این است که به‌عنوان یک مشوق باعث می‌شود کشاورز، کشاورزی را رها نکند که این امر در تولید ملی نیز تأثیر بسزایی دارد.
گشت مزرعه یا مزرعه‌گردی نوعی از ارتباط انسان و طبیعت بوده و درواقع نوعی از گردشگری روستایی مبتنی بر بازدید از مزارع فعال و مشارکت در فعالیت‌های آن‌ها برای تفریح می‌باشد. این‌گونه از گردشگری شامل فعالیت‌های گوناگونی مانند دیدار مناظر روستایی اطراف مزارع، برداشت محصول، چیدن میوه و سبزی، اسب‌سواری، برداشت عسل، درست کردن لبنیات، درست کردن آرد و نان و ... است.
بر اساس آمار موجود در کشورهایی که گشت مزرعه رونق دارد، مزرعه‌های کوچک، مزرعه‌های سنتی و به‌ویژه مزرعه‌های ارگانیک به‌راحتی می‌توانند به حیات خود ادامه داده و آسیب کمتری از هزینه‌های بالای مزرعه‌داری و همراه نشدن با کشاورزی صنعتی را می‌بینند.
به‌طورکلی فروش مستقیم محصول و حذف واسطه، حذف هزینه حمل‌ونقل محصول از مزرعه تا مرکز فروش و ... عواملی تعیین‌کننده برای بقای مزرعه‌های کوچک و از مزایای گردشگری کشاورزی است.
ازآنجاکه منطقه آزاد ارس دارای 3500 هکتار باغ و 5500 هکتار زراعت آبی و دیم می‌باشد و با توجه به برداشت 30 هزار تن محصول باغی در سال پتانسیل و ظرفیت قابل‌توجهی در جذب گردشگران علاقه‌مند به باغداری و کشاورزی دارد؛ به‌منظور بررسی قابلیت و ظرفیت گردشگری کشاورزی منطقه آزاد ارس با مسئولین و کارشناسان مربوطه به گفت‌وگو پرداختیم که شرح آن در ادامه آمده است:
بر اساس این گزارش توسعه باغات و محصولات کشاورزی در منطقه آزاد ارس موجب افزایش ظرفیت گردشگری کشاورزی و باغی خواهد شد که درنهایت تشویق کشاورز به رها نکردن این حرفه و کاهش هزینه‌های تولید را در پی خواهد داشت.
- جذب گردشگران با برگزاری همایش‌ها و جشنواره‌های متعدد در ارس
شیخلو، مدیر کشاورزی سازمان منطقه آزاد ارس در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص وضعیت کشاورزی در منطقه آزاد ارس اظهار داشت: در منطقه آزاد ارس مساحت کل اراضی کشاورزی زیر کشت در حدود 9 هزار هکتار بوده که حدود 3500 هکتار باغ و 5500 هکتار زراعت آبی و دیم است.
وی اضافه کرد: از کل اراضی موجود در منطقه آزاد ارس در حدود 49 هزار تن محصول برداشت می‌شود که 30 هزار تن از آن محصولات باغی با تنوع زرد الو، انگور، پسته، بادام، هلو و شلیل، گوجه‌سبز، سیب، آلبالو و 19 هزار تن در حوزه زراعت با تنوع کشت گندم، جو، چغندر، ذرت علوفه‌ای و یونجه است.
شیخلو با اشاره به ظرفیت‌های کشاورزی منطقه آزاد ارس گفت: گردشگری پذیری هر منطقه وابسته به جاذبه‌های موجود است که در منطقه آزاد ارس به‌واسطه اقلیم منطقه و وجود دشت‌های سرسبز و رودخانه ارس از اواخر اسفندماه امکان حضور گردشگران در این منطقه میسر می‌شود.
وی افزود: وجود باغات گردبان، گلفرج و طبیعت بکر جلفا و خدا آفرین و مزارع موجود در آن منطقه می‌تواند تداعی خاطرات خوش اکثر گردشگرانی باشد که می‌خواهند اولین بار این جاذبه‌های خدادادی را تجربه نمایند. وجود باغات انواع میوه که به‌تناسب شکوفه زده و منظره به‌یادماندنی از انواع شکوفه‌ها بارنگ‌های مختلف را در اذهان به یادگار می‌گذارد.
مدیر باغبانی و کشاورزی منطقه آزاد ارس در ادامه در خصوص جذب گردشگران بیان کرد: نزدیکی باغات و اراضی کشاورزی به اماکن دیدنی و تجاری و همچنین اقامتی باعث شده که اکثر گردشگران زمانی که از مراکز تفریحی و تجاری بازدید می‌نمایند، با چشم‌انداز زیبایی از باغات سرسبز کشاورزی نیز مواجه شوند.
وی تأکید کرد: مدیریت امور کشاورزی منطقه آزاد ارس با نظارت دقیق بر روند استفاده از کود و سم در تمامی مراحل داشت و برداشت سعی نموده تا محصولات سالم و در بعضی موارد ارگانیک را در اختیار گردشگران قرار دهد.
شیخلو با اشاره به تنوع قابل‌توجه محصولات در منطقه مطرح کرد: در منطقه آزاد ارس محصولات به‌صورت تازه خوری و نوبرانه به مصرف می‌رسد، به‌طوری‌که از اواخر اردیبهشت‌ماه شاهد میوه دادن انواع درخت توت در منطقه است که تا اواخر آبان و برداشت ادامه دارد.
وی بابیان اینکه سازمان منطقه آزاد ارس برای جذب گردشگر برنامه‌های مدونی دارد، گفت: برنامه‌ریزی‌های لازم جهت برگزاری همایش‌ها و جشنواره‌ای متعدد انجام‌شده تا از طریق حضور گردشگران امکان معرفی محصولات به بازدیدکنندگان و ماندگاری حضور آن افراد در سال‌های بعد در این اماکن شود.
مدیر باغبانی و کشاورزی منطقه آزاد ارس با اشاره به اقدامات ارزنده سازمان در جذب گردشگر کشاورزی اظهار کرد: ایجاد شهرک گلخانه‌ای به روش هیدروپونیک و انتقال تکنولوژی‌های هایتک به آن شهرک، در جذب گردشگران تخصصی به این منطقه بسیار موفق عمل کرده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر همه‌روزه و از سراسر کشور و بعضاً خارج از کشور شاهد حضور تورهای کشاورزی در منطقه هستیم.
شیخلو در ادامه تأکید کرد: سازمان منطقه آزاد ارس در کنار سایر جاذبه‌های گردشگری با برنامه‌ریزی مناسب و استفاده از ظرفیت کشاورزی منطقه توانسته ارس را به قطب گردشگری کشاورزی کشور تبدیل کند.
وی در ادامه یادآور شد: گردشگران می‌توانند با حضور در مناطق عشایر نشین منطقه خدا آفرین تجربه‌ای جدید و ناب داشته باشند. درواقع امکان دوشیدن شیر، خوردن ماست و پنیر و کره طبیعی و حتی امکان اسب‌سواری و زندگی کوتاه در چادرهای عشایر در منطقه آزاد ارس مهیا شده است.
مدیر باغبانی منطقه آزاد ارس با اشاره به محل قرارگیری باغات اظهار داشت: با توجه به اینکه باغات زیر کشت در مسیرهای اصلی گردشگری و هم‌جوار سایت توریسم ارس واقع‌شده، لذا فاصله بسیار کمی از مرکز شهر داشته و امکان بازدید از آن اراضی به‌سادگی حتی با وسایط نقلیه سبک چون دوچرخه و موتورسیکلت و حتی پیاده نیز ممکن می‌باشد.
وی تصریح کرد: با توجه به نزدیکی باغات به شهر جلفا و هادیشهر، محل اقامتی در دسترس گردشگران است و با توجه به قانون حفظ کاربری اراضی کشاورزی هیچ‌گونه مجوزی برای تغییر کاربری باغات مذکور جهت احداث اقامتگاه داده نمی‌شود؛ و لذا در جهت تسهیل حضور گردشگران و بازدید از باغات سطح منطقه تمامی مسیرهای دسترسی، آسفالت‌ریزی شده و فاصله آن‌ها تا محل اقامت و مرکز شهر بسیار نزدیک می‌باشد.
شیخلو در خصوص کیفیت محصولات عنوان کرد: محصولات تولیدی به‌صورت نوبرانه و از رقم‌های با کیفیت است، لذا برای مصرف داخل و صادرات به کشورهای هم‌جوار مورداستفاده قرار می‌گیرد و تقریباً بیش از 50 درصد از محصولات تولیدی صادر می‌شود.
وی اضافه کرد: تقریباً بیش از 70 درصد از تولیدات گلخانه به‌خصوص گوجه‌فرنگی به کشورهای روسیه، قطر، امارات، و عراق صادر می‌شود.
مدیر باغبانی و کشاورزی منطقه آزاد ارس با اشاره به نقش کشاورزی در توسعه منطقه گفت: اشتغال‌زایی فعلی در حدود 500 نفر است و با پیش‌بینی طرح‌های در حال اجرا به نظر می‌رسد که 10 هزار نفر در حوزه کشاورزی و در آینده مشغول بکار شوند.
- افزایش اشتغال‌زایی و تولید محصولات کشاورزی با مدیریت صحیح آب
محمودی، کارشناس کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص موقعیت و ظرفیت‌های منطقه آزاد ارس در بخش کشاورزی بابیان اینکه منطقه آزاد به دلیل موقعیت ویژه آن ازلحاظ تجاری و گردشگری موردتوجه قرار دارد اظهار داشت: خوشبختانه در سال‌های اخیر اعتباری از سوی صندوق توسعه ملی، مسئولین وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو به‌منظور عدم خروج آب‌های ناشی از بارندگی از این منطقه به کشورهای هم‌جوار و توسعه مزارع کشاورزی صورت گرفته است.
وی افزود: در راستای جلوگیری از خروج آب‌های مرزی با احداث سد خدا آفرین و چندین سد دیگر در منطقه آب رودخانه ارس به اراضی کشاورزی سرازیر می‌شود.
محمودی گفت: با توسعه سیستم‌های نوین آبیاری تحت‌فشار در 220 هزار هکتار از اراضی این منطقه و مخصوصاً در دشت مغان، بسیاری از زمین‌های کشاورزی به زیر کشت محصولات کشاورزی رفته یا عمدتاً با احداث باغات محصولات کشاورزی سبب شده است که بسیاری از کشاورزان این منطقه که همواره با مشکل آب روبرو بودند، به امر کشاورزی پرداخته و علاوه بر اشتغال‌زایی مجدد باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی شده است.
وی اضافه کرد: توسعه باغات و اراضی کشاورزی در منطقه آزاد ارس با به‌کارگیری بزرگ‌ترین سامانه سنترپیوت آبیاری جهان طبق محاسبات صورت گرفته اشتغال‌زایی 40 هزارنفری به وجود آورده و از طرف دیگر تولید محصولات کشاورزی را بیش از یک‌میلیون تن افزایش داده است.
این کارشناس کشاورزی در ادامه مطرح کرد: خوشبختانه با اجرای طرح آبیاری نوین حدود 42 هزار هکتار از منابع ملی، مراتع و اراضی شیب‌دار به زیر کشت محصولات کشاورزی رفته و باغات در آنجا توسعه پیداکرده است.
وی با اشاره به موقعیت بازارچه‌های مرزی در منطقه آزاد ارس گفت: توسعه باغات و محصولات کشاورزی در سالیان اخیر، موقعیت مرزی دو استان اردبیل و آذربایجان شرقی و همچنین کاهش ارزش پول کشورمان نسبت به سایر کشورهای همسایه باعث شد فروش محصولات کشاورزی و محصولات باغی افزایش‌یافته و مردم منطقه آزاد ارس دغدغه عدم فروش محصولات را نداشته باشند.
محمودی بابیان اینکه مناطق بکر و چشمه‌های آب گرم در شهرهای واقع‌شده در منطقه آزاد ارس موجب جذب گردشگران شده، اظهار داشت: طبیعتاً گردشگران زیادی از جای جای کشورمان و سایر کشورها به منطقه آزاد ارس سفر می‌کنند تا علاوه بر استفاده از مزایای گردشگری از محصولات کشاورزی منطقه نیز خریداری کنند.
وی تصریح کرد: به‌طورکلی مناطق کم‌جمعیت و روستایی منطقه آزاد ارس به دلیل بهره‌مندی از مزارع و باغات سرسبز (آن‌هم در فصل تابستان) و چشم‌اندازهای دل‌نواز، مکانی مناسب برای گذران اوقات فراغت گردشگران می‌باشد، زیرا آب‌وهوای این مناطق نسبت به سایر مناطق کشور سردتر بوده و همین امر خود سبب شده گردشگری رونق داشته باشد.
این کارشناس کشاورزی در خصوص ارتباط گردشگری و کشاورزی در منطقه آزاد ارس یادآور شد: برداشت انواع میوه از باغات و مزارع یکی از بهترین شیوه‌های جذب گردشگر در منطقه آزاد ارس می‌باشد، زیرا که گردشگران می‌توانند میوه‌های مختلف را از باغات چیده و میل نمایند.
- متقاضیان ایجاد و بهره‌برداری از اقامتگاه‌های بوم گردی روزبه‌روز بیشتر می‌شود
داداش زاده، معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص گردشگری کشاورزی اظهار داشت: گردشگری کشاورزی پدیده‌ای چندوجهی با جنبه‌های گردشگری، فرهنگی-اجتماعی و اقتصادی است که در آن گردشگر در یک بستر کشاورزی مانند باغ، مزرعه، گلخانه و یا دامداری حضور فعال و مشارکتی دارد یعنی گردشگر میوه موردنیاز خود را خودش می‌چیند یا از گاو شیر می‌دوشد.
وی افزود: در این نوع از گردشگری گردشگر مایل است فعالیت‌های مرتبط مانند نحوه پیوند زدن درخت و یا نحوه تهیه ماست از شیر را در محل یاد بگیرد.
داداش‌زاده با اشاره به منافع اقتصادی و اجتماعی گردشگری کشاورزی، گفت: یکی از مهم‌ترین آثار گردشگری کشاورزی این است که به‌عنوان یک مشوق باعث می‌شود کشاورز، کشاورزی را رها نکند که این امر در تولید ملی نیز تأثیر بسزایی دارد.
وی افزود: منطقه آزاد ارس ازنظر موقعیت جغرافیایی به‌عنوان حلقه اتصال دشت‌های گردیان و گلفرج است و همچنین دارای مراکز مکانیزه کشاورزی و باغی در شمال غرب کشور است؛ لذا آینده جهت توسعه گردشگری کشاورزی با محوریت باغی برای این منطقه متصور می‌باشد.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس در ادامه بیان کرد: دسترسی راحت به منابع آب رود ارس و استفاده از این نعمت خدادادی در سال‌های گذشته موجب رونق کشاورزی و ایجاد باغ‌های متنوع شده است.
وی اضافه کرد: کاشت انواع درختان پرثمر مانند زردآلو، آلبالو، بادام، انگور و در بعضی موارد پسته باعث ارتقای سطح زندگی اهالی و بالطبع توجه به ایجاد تأسیسات گردشگری موردنیاز اهالی و مسافران شده است.
داداش زاده خاطرنشان کرد: اقبال باغداران به سازوکار فراهم‌شده برای صدور مجوز اقامتگاه برمگردی رویکرد جدیدی در بهره‌برداری از این باغات مکانیزه می‌باشد به شکلی که روزبه‌روز بر تعداد متقاضیان ایجاد و بهره‌برداری از اقامتگاه‌های برمگردی در حال افزایش است و قرارگیری بعضی از باغات انجیر و انار در نوار ساحلی رود ارس بهانه‌ای برای سفر به ارس برای برخی از گردشگران داخلی و خارجی تلقی می‌گردد.
وی در ادامه تأکید کرد: خوشبختانه با توجه به وجود باغ‌های متعدد در سطح منطقه، پتانسیل عظیمی برای رونق گردشگری باغی در منطقه آزاد ارس وجود دارد. تجربه یک‌شب اقامت در باغات پسته دشت گردیان و آشنایی با نحوه پرورش و بهره‌برداری از این درختان می‌تواند لحظات نابی برای گردشگران مهیا نماید.
داداش زاده بابیان اینکه ساختار مکانیزه باغات و دسترسی باغداران به آب و برق و امکانات موردنیاز گردشگران، شرایط مناسبی برای ایجاد اقامتگاه‌های برمگردی فراهم ساخته، مطرح کرد: شکل‌گیری خانه‌هایی با ساختارهای اکولوژیکی و زیست‌محیطی جهت جلب گردشگران داخلی و خارجی در قالب اکولوژهای روستایی در روستاهای ارسی، آغبلاغ، گلفرج، کردشت و ...از اقداماتی است که سازمان منطقه آزاد ارس برای رونق گردشگری روستایی، کشاورزی و باغی شروع کرده و اهالی و باغداران منطقه با اشتیاق در حال بهبود شرایط اقامتگاه‌های موجود و یا در حال ساخت هستند.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس در خصوص اقدامات سازمان به‌منظور جذب گردشگر گفت: سازمان منطقه آزاد ارس از پتانسیل گردشگری منطقه غافل نبوده و از ماه‌ها پیش ایده گردشگری کشاورزی را در کنار گردشگری کوهستان در دستور کار خود قرار داده است.
وی با اشاره به الحاق سازمان منطقه آزاد ارس به UNWTO (سازمان جهانی گردشگری) بیان کرد: پس از الحاق به سازمان جهانی گردشگری می‌توانیم از پتانسیل گردشگری کشاورزی و باغی به نحو بسیار مفیدی استفاده کنیم. به‌طور مثال در این صورت منطقه آزاد ارس می‌تواند میزبان یکی از رویدادهای بین‌المللی سازمان جهانی گردشگری دریکی از دشت‌های گردیان یا گلفرج باشد.
داداش زاده در ادامه تأکید کرد: برگزاری رویدادهای بین‌المللی سازمان جهانی گردشگری می‌تواند در معرفی ظرفیت گردشگری کشاورزی و باغی ارس برای کلیه اعضای این سازمان مثمر ثمر باشد.
وی افزود: ایجاد کمپین معرفی ارس به‌عنوان یک مقصد گردشگری برای اکوتوریست‌ها، جوانان، دانش‌آموزان و دانشجویان رشته‌های مختلف تحصیلی اعم از کشاورزی، محیط‌زیست، زمین‌شناسی، علوم طبیعی و ...از جمله اقدامات آتی این سازمان جهت جلب گردشگران به‌منظور بازدید از باغات و مزارع موجود در این منطقه می‌باشد.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد ارس با توجه به همکاری متقابل با افراد و دست‌اندرکاران شرکت‌های تعاونی کشاورزی فعال در داخل محدوده منطقه آزاد ارس گفت: اقداماتی برای ایجاد فروشگاه‌های عرضه مستقیم محصولات باغی در نقاط مختلف منطقه ایجاد و گردشگران مختلف می‌توانند علاوه بر استراحت و بهره‌گیری از فضاهای اقامتی این باغ‌ها به میوه‌های ارگانیک تولیدی باغداران نیز دسترسی آسان داشته باشند.
وی اضافه کرد: علاوه بر اقدامات فوق‌الذکر، از برنامه‌های تدوین‌شده که به‌زودی برای علاقه‌مندان این حوزه ظرفیت‌سازی و اجرا می‌شود، می‌توان به اجرای تورهای باغ‌گردی، راه‌اندازی ایستگاه‌های دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، فرصت تماشا و پخت نان سنتی، تماشای مراحل فرآوری محصولات، جمع‌آوری گیاهان دارویی و «جالیزهای خودچین» که گردشگران خود اقدام به چیدن محصولات باغی خواهند کرد، اشاره نمود.
نتیجه:
بر اساس این گزارش در منطقه آزاد ارس اغلب باغات در نزدیکی مراکز دیدنی، تفریحی و تجاری قرار دارد و اقداماتی نیز جهت تسهیل دسترسی گردشگران به مزارع و باغات انجام‌شده است.
طبق نظر کارشناسان محصولات باغی ارس اغلب از ارقام با کیفیت بوده که قابلیت صادرات 50 درصدی دارد و رونق کشاورزی در این منطقه موجب افزایش اشتغال‌زایی در منطقه می‌شود.
در راستای معرفی ظرفیت منطقه آزاد ارس می‌بایست با برگزاری تورهای کشاورزی در منطقه و برگزاری همایش‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی و داخلی به رشد و توسعه جذب گردشگر کمک شایان توجهی کرد.
گزارش: مریم باحور
