بررسی میزان خشونت علیه زنان و انواع آن در ایران

چندی‌پیش شهیندخت مولاوردی معاون امور زنان دولت از بررسی لایحه‌ تامین امنیت زنان در برابر خشونت خبر داد. با تصویب این لایحه قرار است زنان نسبت به خشونت احساس امنیت بیش‌تری بکنند. چراکه آمارها می‌گویند 66 درصد زنان ایرانی در معرض خشونت خانگی هستند. این لایحه تنها تلاش دولتِ وقت برای حمایت از زنان نیست. طرح‌های مختلفی تا حالا ریخته و برخی هم اجرا شده‌اند تا وضعیت زنان بهتر شود. یکی از طرح‌های دیگری که قرار بود از زنان در برابر خشونت محافظت کند، طرحِ خانه‌های امن بود. سال 93 تعداد 18 خانه امن توسط بهزیستی راه‌اندازی شد تا به زنان در معرض خشونت کمک کند. مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور آن زمان هدف از تاسیس این خانه‌ها را حمایت و توانمند سازی زنان و دخترانی دانست که در معرض خشونت قرار دارند. بعد از آن قرار شد در شهرهای مختلف کشور هم خانه‌های امنی تاسیس شود تا زنان خشونت‌دیده به آن پناه ببرند. هنوز نتیجه این طرح مشخص نیست اما کارشناسان مدت‌هاست که نسبت به خشونت پنهان علیه زنان در خانه هشدار می‌دهند. شاید معتبرترین آمار در این‌باره همین آمار 66 درصدی از خشونت‌دیدگان در خانه باشد که چندی‌پیش رییس کلینیک قضایی دانشگاه بهشتی بار دیگر به آن اشاره کرد. یک کارشناس در این‌باره به آمار دیگری هم اشاره می‌کند. ناهید کشاورز در گفتگو با فرارو همچنین به پژوهشی اشاره کرده که در آن 52 درصد از زنان کشور در معرض خشونت کلامی و روانی بوده‌اند. این پژوهش‌گر درباره آمار می‌گوید: به نظر می‌رسد که این آمار نزدیک به واقعیت است، در گزارشی که در آذر 1393 دکتر محمد علی اسفنانی سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی، براساس برخی پژوهش‌های انجام شده ارائه داده بودند، 52 درصد از زنان کشور در زندگی دچار خشونت‌های روانی و کلامی بودند. به گفته دکتر کشاورز این در حالی است که جامعه آماری این پژوهش‌ها زنان ساکن شهر تهران و برخی دیگر از شهرهای کشور بود. وی همچنین تاکید کرد: براساس مطالعات جهانی نرخ خشونت علیه زنان در مناطق روستایی بیشتر است. به طور مثال در پژوهشی که سازمان جهانی بهداشت در 10 کشور در مورد خشونت علیه زنان انجام داده است، در اکثر این کشورها نرخ خشونت علیه زنان در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است. این پژوهشگر در مقایسه با این آمار در ایران با سایر کشورها در ادامه گفت: باید توجه داشت که خشونت علیه زنان امری جهانی است و در تمام کشورهای جهان وجود دارد. براساس آمار بخش زنان سازمان ملل در سطح جهان یک زن از سه زن قربانی خشونت فیزیکی و جنسی هستند که اغلب توسط نزدیکانشان به ویژه شرکای زندگیشان صورت می‌گیرد. این روانشناس همچنین ادامه داد که در میان 28 کشور اتحادیه اروپا، 43 درصد زنان قربانی خشونت‌های فیزیکی توسط شرکای زندگیشان بوده اند. کشاورز با اشاره به مطالعه ای که در سال 2012 در دهلی نو انجام شده توضیح داد: 92 درصد زنان تجربه نوعی از خشونت جنسی در فضاهای عمومی را داشته اند. در فرانسه هر سه روز یک زن توسط شریک زندگیش کشته می‌شود. وی همچنین به مطالعه انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی در سال 2002 نیز اشاره کرده و گفت: در شهرهای بنگلادش 53 درصد و در مناطق روستایی آن 62 درصد زنان خشونت فیزیکی یا جنسی و یا هر دو آن‌ها را تجربه کرده بودند. این آمار در ژاپن 15 درصد، در تایلند 41 درصد در مناطق شهری و 47 درصد در مناطق روستایی، در اتیوپی 71 درصد در مناطق روستایی و پرو 69 درصد در مناطق روستایی و 51 درصد در مناطق شهری دچار خشونت بودند. ناهید کشاورز کمبود قوانین حمایت از زنان و همچنین مشکل در اجرای آن را از مشکلات در زمینه خشونت علیه زنان دانست. وی در ادامه گفت: در همه جای دنیا برای کاهش خشونت علیه زنان دست به اقدامات گسترده زده‌اند و نتایجی هم داشته است. همان طور که پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد عاملان خشونت اغلب آشنایان قربانی و در بیشتر موارد شرکای زندگی زنان هستند. این کارشناس همچنین تاکید کرد: حمایت‌های حقوقی- قانونی می‌تواند به زنان خشونت دیده این امکان را بدهد که با اعتماد به نفس بیشتری بتواند از چرخه خشونت خارج شود و به عاملان خشونت هم این هشدار را بدهد که رفتار خشونت آمیزشان می‌تواند پیامدهای حقوقی و اجتماعی برایشان در پی داشته باشد. ناهید کشاورز به شعاری در سطح جهانی اشاره کرد که می گوید هرچه از خشونت بیشتر سخن بگوییم، خشونت کمتر بازتولید می‌شود، بنابراین یکی از راه‌های مقابله با خشونت گفتگو در مورد آن است و شکستن تابوی سکوت در مقابل آن است. این پژوهش گر در ادامه به موضوع تاسیس خانه های امن در کشور پرداخت. ناهید کشاورز گفت: بر اساس مطالعه سازمان بهداشت جهانی مقابله با خشونت خانگی دشوار است زیرا بسیاری از زنان آن را «عادی» می‌دانند. بنابراین یکی از تلاش‌ها در این حوزه، تلاش برای غیرعادی دانستن خشونت است. وی با اشاره به اینکه تاسیس خانه های امن موضوع جدید نیست توضیح داد: سال‌ها بحث در مورد ضرورت وجود خانه‌های امن وجود دارد. از دهه 1370 و با رسانه ای شدن برخی از موارد زنان خشونت دیده که نداشتن سرپناه به مرگ آن‌ها در اثر خشونت شوهرانشان منجرشده بود، این بحث‌ها در برخی رسانه‌ها مطرح شده است. وی تاکید کرد: فکر می‌کنم باید از تجریه زنان در کشورهای دیگر درس گرفت. کشورهای اسلامی در این مورد می‌توانند تجربیات گرانبهایی به ما بدهند. تجربیات کشورهایی مثل مراکش، تونس، فلسطین، مالزی می‌تواند درس‌های گرانبهایی برای ما داشته باشد. این کارشناس در پاسخ به این پرسش که خشونت علیه زنان را در ایران در چه ابعادی پر رنگ‌تر می‌دانید؟ همه انواع خشونت از جمله خشونت فیزیکی، روحی، جنسی و مالی را مهم دانست. به گفته او در کشوری که تنها 14 درصد زنان اشتغال رسمی دارند، بحث خشونت مالی بسیار مهم است و می‌تواند زن را در موقعیتی قرار دهد که در چرخه خشونت باقی بماند. کشاوز درباره ریشه های خشونت نیز شرح داد: ریشه خشونت علیه زنان به فرهنگی برمی گردد که زنان را نسبت به مردان در موقعیت فرودست تر قرار می‌دهد. ابزارهای بازتولید این فرودستی را هم می‌توان در ساختارها و نهادی‌های اجتماعی بازیافت. وی ادامه داد: یکی از مهمترین ابزارهای این بازتولید جامعه پذیری است. پسران یاد می‌گیرند که خشونت علیه زنان مشروع است و زنان نیز یاد می‌گیرند که خشونت امری عادی است و باید آن را تحمل کرد. در همان پژوهش سازمان بهداشت جهانی در کشورهایی مانند بنگلادش، اتیوپی، پرو بسیاری از زنان انجام ندادن کار خانگی توسط زن، اطاعت نکردن از شوهر و وفادار نبودن به شوهر را دلایلی برای مشروع دانستن کتک خوردن زنان می‌دانستند. تنها در کشورهایی مثل برزیل، مونته نگرو و ژاپن زنان بیشتری فکر می‌کردند که کتک خوردن زنان به هیچ عنوان مشروع نیست. این کارشناس درباره آینده خشونت در ایران نیز گفت: کاهش خشونت علیه زنان به کاهش خشونت به طور کلی در جامعه نیز ربط دارد. هر چقدر احترام بین دو جنس در جامعه ای بیشتر شود، هر چقدر حقوق انسانی دو جنس بیشتر رعایت شود و هر چقدر توانمندی زنان در کشور بیشتر شود، حتما خشونت علیه زنان نیز کمتر شود. ناهید کشاورز در انتها نتیجه گرفت: هر چقدر فرهنگ گفتگو و مدارا در کشورمان ترویج شود، هر چقدر عدالت جنسیتی در جامعه مان گسترش یابد، حتما خشونت علیه زنان نیز کاهش خواهد یافت.