مراقبت و مانیتورینگ اعصاب حین عمل جراحی الزامی است

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ اعصاب کشورمان می گوید: مراقبت و مانیتورینگ اعصاب (IONM) برای جراحی های مغز و اعصاب، ستون فقرات و مداخلات جراحی در درمان اسکولیوز که با احتمال 70 درصد معلولیت همراه است ضرورت دارد، اما نوروفیزیولوژیست و مانیتوریست نداریم، و مردم هم از نقش مراقبت و مانیتورینگ اعصاب حین عمل جراحی اطلاعی ندارند و فقط برای زنده ماندن رضایت نامه عمل جراحی را امضا می کنند، در راستای حل این مشکل دانشگاه علوم پزشکی اصفهان قصد راه اندازی رشته نوروفیزیولوژی بالینی دارد.

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ اعصاب کشورمان کیست

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ کشورمان دکتر حمید آزاده در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری، اظهار داشت: دارای مدرک تحصیلی دکتری نوروفیزیولوژی بالینی از انگلستان و همچنین داشتن فلوشیپ الکترودیاگنوزیس از امریکا است و با حضور در اطاق های عمل در این کشورها به تجارب ارزشمندی دست یافته است.

دکتر آزاده با بیان این که بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ در ایران (بنا به تایید وزارت بهداشت) است، و همچنین عضو رسمی انجمن نورومانیتورینگ جهانی (ISIN) و عضو رسمی انجمن مانیتورینگ کشور کانادا (CANM) است، تصریح کرد: زمانی که در انگلستان بوده است متوجه شده که برای بعضی از بیماران در اتاق عمل تیمی مراقبت از اعصاب را انجام می دهد، و از آنها خواسته تا همراه آنها در اتاق عمل حضور داشته باشد.

وی در ادامه با بیان این که بعد از برگشت به ایران حدود ۱۵ سال پیش (1381) مراقبت از اعصاب را با دستگاه کوچکی در بیمارستان کاشانی اصفهان (دستگاهی که مورد استفاده قرار نمی گرفته) شروع کرده است، بیان کرد: ده سال پیش هم دو دستگاه مدرن مراقبت از اعصاب را بیمارستانهای الزهرا و شریعتی اصفهان خریداری کرده اند و دکتر آزاده بعنوان مراقب اعصاب و مانیتورینگ با این دستگاه مدرن در بیمارستان الزهرا آن هم بطور محدود نه همه جراحی های مستلزم مراقبت از اعصاب در کنار جراحان آگاه به این رشته حضور دارد.

آزاده با بیان این که مراقبت از اعصاب را برای حدود 200 بیمار و بطور خیرخواهانه انجام داده است، تصریح کرد: حق العمل اجرای این روش در کتاب تعرفه وزارت بهداشت آمده است، اما بیمه ها آن را پرداخت نمی کنند.

نقش نوروفیزیولوژیست بالینی در اتاق عمل چیست

عضو رسمی انجمن نورومانیتورینگ جهانی (ISIN) در پاسخ به این سوال، گفت: نوروفیزیولوژیست بالینی جهت جلوگیری از هر گونه «اعمال ناخواسته» از طرف جراح روی اعصاب بیمار تحت عمل از ابتدا تا انتهای جراحی، اعصاب مورد خطر را زیر مراقبت ویژه خود قرار داده و بدین ترتیب تا حدود زیادی سلامت بیمار را تضمین می کند.

وی ادامه داد: کسی که مراقبت از اعصاب را انجام می دهد باید یک نوروفیزیولوژیست بالینی و یا یک نورولوژیست دوره دیده باشد و می تواند مانند یک متخصص بیهوشی همزمان چندین اطاق عمل را زیر نظر خود قرار دهد.

آزاده افزود: متخصصین مغز و اعصاب و یا متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی هم می توانند با گذراندن یک دوره ای مراقبت و مانیتورینگ اعصاب (IONM) را انجام دهند، اما این متخصصین آنقدر فرصت ندارند که در تمام زمان عمل جراحی (چند ساعت) کنار جراح قرار گرفته و علاوه بر این زمانی هم برای آماده سازی بیمار و تست های لازم قبل از بیهوشی و همچنین بعد از اتمام جراحی تا بهوش آمدن بیمار صرف کنند.

این نوروفیزیولوژیست بالینی کشورمان گفت: این رشته که مانیتورینگ اعصاب حین اعمال جراحی یا (IntraOperative NeuroMonitoring, IONM) نامیده می شود، هم تضمین کننده سلامت بیمار است و هم به جراح کمک شایانی می کند.

مانیتورینگ اعصاب (IONM) در چه جراحی های الزاما باید انجام شود

عضو رسمی انجمن نورومانیتورینگ جهانی (ISIN) خاطرنشان کرد: مانیتورینگ اعصاب (IONM) الزاما باید در جراحی های مغز و اعصاب چه اعصاب مرکزی و چه اعصاب محیطی بعلاوه جراحی های ستون فقرات و مداخلات جراحی در درمان اسکولیوز انجام گیرد.

آزاده افزود: مانیتورینگ اعصاب در جراحی های اندارترکتومی، جراحی های عروق و جراحی های گوش و حلق و بینی نیز کاربرد به سزایی دارد.

وی ادامه داد: در تعدادی از جراحی های ارتوپدی از قبیل تعویض مفصل ران و در مواردی که جراح احساس خطر آسیب به اعصاب می کند هم توصیه می شود از این روش استفاده کنند.

این نوروفیزیولوژیست بالینی ادامه داد: حتما شنیده اید در مواردی عمل دیسک کمر و یا برای گرفتن آب نخاع، گفته می شود پاش افتاد،یک دلیل عمده این که مراقبت از عصب انجام نشده است.

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ کشورمان یادآور شد: طبق آمارهای ذکر شده در کتب مرجع این رشته در برخی از اعمال جراحی تعداد فلجی و معلولیت بعد از عمل بدون استفاده از این روش ۷۰ درصد بوده که با استفاده از این روش تعداد فلج شدگان به ۳۰ درصد کاهش یافته و این نتیحه بسیار خوبی است.

مانیتورینگ اعصاب (IONM) چگونه انجام می شود

نوروفیزیولوژیست بالینی کشورمان تصریح کرد: برای اجرای مانیتورینگ اعصاب (IONM) بیمار بایستی یک روز قبل از عمل مورد معاینه قرار گرفته و در صورت امکان باید تست سلامت از بیمار گرفته شود تا بتوان این تست را در حین عمل نیز انجام داد.

وی ادامه داد: در روز عمل جراحی نیز بعد از اینکه بیمار وارد اطاق عمل شد و قبل از اینکه بیهوشی انجام شود یک سری الکترودهایی به سر و صورت و دستها و پاها وصل می شود. این الکترودها باید استریل باشند. سپس تست قبل از بیهوشی از بیمار گرفته می شود.

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ کشورمان افزود: از آنجایی که اتصال الکترودها باعث احساس درد و ناراحتی بیمار هم می شود، تعدادی از الکترودها می توانند بعد از بیهوشی به چشم و زبان و حلق بیمار وصل شوند.

وی اذعان کرد: تمام الکترودها به کامپیوتر و دستگاه مانیتورینگ وصل شده و مراقبت از اعصاب از بدو بیهوشی و ورود جراح تا انتهای عمل و بهوش آمدن بیمار ادامه خواهد داشت.

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ کشورمان بیان کرد: بسیاری از معلولیت هایی ناشی از آسیب به سیستم اعصاب حین عمل جراحی «اعمال ناخواسته» اتفاق می افتد، اما هر گاه مانیتورینگ اعصاب (IONM) در حین عمل انجام شود چنانچه جراح ناخواسته به اعصاب نزدیک شود، مانیتوریست سریعا جراح را آگاه خواهد کرد. همینطور مانیتوریست چنانچه عصبی قابل تشخیص نباشد یا شکی در تشحیص عصب باشد یا عصب در قسمتی غیر قابل رویت باشد به جراح کمک می کند.

آزاده در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا هیچ روش دیگری غیر از مانیتورینگ اعصاب (IONM) برای جلوگیری از آسیب اعصاب بیمار وجود دارد، خاطرنشان کرد: تست بهوش آوردن بیمار (wake up test) تنها تستی است که جراحان می توانند از آن استفاده کنند و با این تست جراح از بیمار می خواهد دستها و پاهای خود را تکان دهد تا مطمئن شود که آیا عصبی آسیب دیده است یا نه، در حالی که در روش مانیتورینگ اعصاب (IONM)، بیمار از ابتدا تا انتهای عمل و بدون بهوش آوردن مورد مراقبت قرار می گیرد، و جراح با دقت بالاتر، اطمینان از عدم آسیب به عصب در تمام لحظه ها با سرعت بالاتری عمل جراحی را انجام می دهد.

چایگاه مانیتورینگ اعصاب (IONM) در جهان چگونه است

عضو رسمی انجمن نورومانیتورینگ جهانی (ISIN) تصریح کرد: استفاده از دستگاه مانیتورینگ اعصاب (IONM)در حین عمل جراحی از سال 1990 میلادی در کشورهای امریکا و اروپا شروع شده است.

وی افزود: در حال حاضر در امریکا و اروپا بیماران از جراح می خواهند که مانیتورینگ اعصاب در حین عمل برای آنها انجام شود و فردی باشد که عصب های آنها را مراقبت کند، در امریکا شرکتهایی هم راه اندازی شده اند و چنانچه بیمارانی بخواهند، این شرکتها متخصصین خود را برای مراقبت از عصبها و مانیتورینگ همراه جراح به اتاق عمل می فرستند.

مراقب و مانیتورینگ اعصاب (IONM) نداریم/ و مردم هم نمی دانند و فقط برای زنده ماندن رضایت نامه عمل جراحی را امضا می کنند

نوروفیزیولوژیست بالینی کشورمان در پاسخ به این سوال که وضعیت کشور ما از نظر مراقبت از عصبها برای جلوگیری از فلج و معلولیت چگونه است، اظهار کرد: این مسئله باید در کشور ما مورد توجه قرار گیرد «نجات یک انسان نجات همه انسانها است»، نوروفیزیولوژیست بالینی و مانیتوریست برای کار با دستگاه مانیتورینگ اعصاب (IONM) نداریم، برخی از بیمارستانها سالهاست دستگاه را خریداری کرده اند و خاک می خورد.

وی افزود: مردم و بیماران در کشور ما از مانیتوریست (نقش نوروفیزیولوژیستها) و مانیتورینگ اعصاب در حین اعمال جراحی هیچ آگاهی و اطلاعی ندارند، بیمار چاره ای هم ندارد و نمی داند که در صورت معلولیت فقط زنده می ماند و کیفیت زندگی صفر می شود، امضا می کند تا جراحی انجام شود. این فلج ها هرگز قابل درمان و برگشت پذیر نیست.

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ کشورمان در پاسخ به سوالی مبنی بر این که فلج و معلولیتها ناشی از عدم اجرای مانیتورینگ چگونه است، بیان کرد: اگر آسیب به عصب در ناحیه نخاع گردنی باشد چهار دست و پا فلج می شود، آسیب به نخاع پشتی، نخاع کمری و اعصاب کمر با فلج پاها همراه است.

وی افزود: جراحی تومورهای مغزی و آسیب به اعصاب با مرگ بیمار، همچنین فلج یک طرفه صورت بسته به این که کدام اعصاب تحت فشار قرار گرفته باشد همراه است.

دکتر آزاده تاکید کرد: جراح نمی خواد اما ناخواسته این اتفاق می افتد، ممکن است عصب در کناره ها تحت فشار قرار گیرد یا عصب داخل تومور قرار گرفته باشد.

وی در پاسخ به این سوال که قیمت دستگاه چه قدر است، گفت: این دستگاه انواع مختلفی دارد و قیمت آن هم از 250 تا حدود 500 میلیون تومان متغیر است.

رشته نوروفیزیولوژی بالینی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان راه اندازی می شود

بنیانگذار مراقبت و مانیتورینگ اعصاب کشورمان در پاسخ به سوالی مبنی بر این که برای حل این مشکل شما چه کار کرده اید، گفت: رسالتم را انجام می دهم از سال 1381 تا جایی که ممکن بوده در اتاق عملها خدمت کرده ام.

عضو هیئت علمی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، خبر داد: راه اندازی رشته نوروفیزیولوژی بالینی را از دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تقاضای کرده است، معاونت آموزشی دانشکده توانبخشی هم برای راه اندازی این رشته موافقت کرده است و چنانچه معاونت آموزشی دانشگاه و بعد از آن وزارتخانه علوم با آن موافقت کند این رشته بعنوان فوق لیسانس راه اندازی می شود.

وی با بیان این که سعی خواهد کرد این رشته در ایران راه اندازی شود، دانشجو پذیرش شوند و در شهر های مختلف در کنار جراحان مغز و اعصاب و ارتوپدها کار کنند، گفت: همه کارها را انجام داده است اساتید، درسها و سرفصلها مشخص شده اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در پاسخ به این سوال که در صورت راه اندازی رشته نوروفیزیولوژی بالینی چه رشته هایی پذیرش می شوند، بیان کرد: لیسانس های فیزیوتراپی و احتمالا لیسانس های کاردرمانی و رشته های دیگری که آناتومی خوانده و فیزیولوژی بلد باشند.

پیش بینی شما در رابطه با نوروفیزیولوژی بالینی و مانیتوریست کشور در آینده چگونه است

این نوروفیزیولوژیست بالینی در پاسخ به این سوال گفت: الان یک متخصص بی هوشی چهار اتاق عمل را می چرخاند حالا ما هم می خواهیم به جایی برسانیم که یک متخصص نوروفیزولوژی بالینی چهار اتاق عمل را بچرخاند. باید دانشجو بگیریم، نهادینه کنیم، قانون بگذاریم دانشجو متخصص تربیت شود و به اتاق عمل برود.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که در صورت راه اندازی این رشته سالانه چند دانشجو جذب می شوند، ابراز کرد: این دانشجویان باید در اتاق عمل حضور داشته و کار کنند، حداکثر 5 تا 7 دانشجو احتمالا جذب شوند. به هر حال نیاز زیادی به این رشته وجود دارد، مثلا در بیمارستان الزهرا سه چهار اتاق عمل جراحی اعصاب را انجام می دهند و کسی نیست که مراقبت از اعصاب را انجام دهد. ما در اتاق عمل به جراح میگوییم در وضعیت خوب، دور و یا نزدیک عصب قرار دارد، این عصب نیست، این عصب است این عصب شماره چند است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تصریح این که مانیتورینگ اعصاب در تهران هم بصورت محدود ازسال 87 توسط یکی از متخصصین انجام می شود، گفت: بعد از آن هم چندتا نورولوژیست در خارج از کشور دوره دیده اند و مانیتورینگ را انجام می دهند، شرکتهای تولید کننده دستگاه این آموزشها را بصورت رایگان انجام می دهند، اما در کشور ما هیچ آموزشی وجود ندارد، تدریس نوار عصب و عضله یک قسمت مهمی از این مانیتورینگ است، مانیتورینگ اعصاب علم می خواد یعنی این که فرد مانیتوریست باید علم عصب و عضله را بداند.

این نوروفیزیولوژیست بالینی کشورمان تصریح کرد: اخیرا در جراحی موفقیت آمیز صاف کردن قوز جوان 31 ساله برای مراقبت و مانیتورینگ 15.5 ساعت در اتاق عمل حضور داشته است.

منبع: خبرگزاری علم و فناوری