بیژن یثربی، برگزیده بنیاد ملی نخبگان و فعال بخش خصوصی حوزه معدن و فولاد:
تضعیف فولاد مبارکه آب به آسیاب دشمن ریختن است
این روزها بحث تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از شرکت فولاد مبارکه تیتر یک اخبار در اکثر رسانه‌هاست. اینکه این رقم اختلاس است یا تخلف، اینکه چه می‌شود تا چنین عددی به دست می‌آید یا اینکه چرا این گزارش پیش از بررسی توسط قوه قضاییه منتشرشده است پرسش‌هایی است که در گفتگو با بیژن یثربی به آن پرداخته‌ایم.
این روزها بحث تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از شرکت فولاد مبارکه تیتر یک اخبار در اکثر رسانه‌هاست. نتیجه‌ای که از این تحقیق و تفحص حاصل‌شده تخلفی ۹۲ هزار میلیارد تومانی است که در کلام مخاطب عام از آن با عنوان اختلاس یاد می‌شود.
اینکه این رقم اختلاس است یا تخلف، اینکه چه می‌شود تا چنین عددی به دست می‌آید یا اینکه چرا این گزارش پیش از بررسی توسط قوه قضاییه منتشرشده است، سوالاتی است که از بیژن یثربی، برگزیده بنیاد ملی نخبگان و فعال بخش خصوصی حوزه معدن و فولاد پرسیدیم که مشروح آن را می‌خوانید:
- برداشت شما از جزییات این گزارش چیست؟
بعد از انتشار گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از شرکت فولاد مبارکه، کارشناسان مختلف از مدیران طبقه ستادی تا مدیران طبقه صف که با صنعت معدن و فولاد در ارتباط‌اند اگر خود در کمیته بررسی این طرح حضور نداشته باشند نمی‌توانند در این خصوص نظر قطعی بدهند.
بنده هم از این شرایط مستثنا نیستم و هر عدد و رقمی و تحلیلی که ارائه دهم، می‌تواند اشتباه باشد. من به‌عنوان فردی که نه عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس هستم و نه در سازمان بازرسی کشور فعالیت دارم فلذا نمی‌توانم در خصوص جزییات و اعداد و ارقام نظر دهم اما نکته مهم این است که ما باید بپذیریم که فولاد مبارکه یکی از افتخارات ایران و یکی از صنایع مادری است که به دست نیروهای توانمند این مرزوبوم ساخته‌شده است و من به‌عنوان یک استاد دانشگاه، فعال اقتصادی و فعال حوزه معدن و فولاد که از دوران تحصیلم در این حوزه فعالیت کرده‌ام و همچنان در این حوزه فعال هستم این را میدانم که بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور فولاد مبارکه است.
فولاد مبارکه، بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور
این واحد در بدو تأسیس بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور بود، حتی اگر اکنون بزرگ‌ترین نباشد جزو ۵ صنعت بزرگ ایران است.
اتوماسیون اداری به‌واسطه فولاد مبارکه در ایران نهادینه شد و اولین اتوماسیون اداری در کشور را فولاد مبارکه آورد. به یاد داشته باشیم دوربین‌هایی که در زمان ساخت در سالن‌های فولاد مبارکه کارگذاری شد، جایی تعبیه نشده بود که رفت‌وآمد کارکنان را کنترل کند بلکه روی دستگاه‌ها سوار شد تا عملکرد دستگاه‌ها ارزیابی شود این نشان از تفکری است که فولاد مبارکه را ساخت و این تفکر ارزش بسیار زیادی دارد.
- انجام این تحقیق و تفحص و ارائه این گزارش در شرایط اقتصادی و سیاسی کشور که از یک‌سو کشور با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند و از سوی دیگر درگیر مذاکره با دیگر کشورهاست، کار درستی بوده است؟
مجلس در هر کشوری رأس امور است و تحقیق و تفحص از وظایف مجلس است. زمانی صحبت از استیضاح یکی از وزرا بود و یکی از خبرنگاران طی تماسی از من پرسید: شنیده‌شده که قرار است فلان وزیر استیضاح شود و من در پاسخ به ایشان گفتم: استیضاح حق مجلس است و ما نمی‌توانیم حق یک‌نهاد حاکمیتی را سلب کنیم.
سؤال و جواب حق مجلس است و مجلس بر اساس تکلیف خود عمل کرده و در آن شکی نیست و به نظر من تحقیق و تفحص کار درستی است اما الآن تحقیق و تفحصی انجام‌شده و این‌گونه در رسانه‌ها آمده که اختلاسی صورت گرفته است.
اختلاس جرم است و تشخیص آن بر عهده قوه قضاییه
اختلاس، جرم است و این وظیفه قوه قضاییه است که ببیند اکنون جرمی صورت گرفته یا خیر، تحقیق و تفحص یک پرونده می‌تواند توسط یک‌نهاد اطلاعاتی امنیتی اتفاق بیفتد، یک واحد انتظامی، آگاهی، مجلس، بازرسی کل کشور یا هر نهاد نظارتی دیگر، اما اینکه اثبات شود آن اتهام اختلاس بوده یا خیر، وظیفه قوه قضاییه است و باید در یک دادگاه عادل بررسی شود. وقتی این بررسی انجام‌نشده است ما اجازه نداریم نام اختلاس را بر آن بگذاریم.
اعتماد عمومی را از بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور سلب نکنیم
استفاده از کلمه اختلاس عواقبی دارد؛ یکی از آن‌ها این است که یاس و ناامیدی عمومی ایجاد می‌شود و دوم اینکه اعتماد عمومی را از یکی از بزرگ‌ترین واحدهای صنعتی کشور سلب می‌کنیم و سوم اینکه همیشه گفته‌ام و بر آن تأکیددارم این است که قیمت نخود و لوبیا را فولاد تعیین می‌کند.
شرکت فولاد مبارکه، یکی از شرکت‌های قدرتمند بازار سرمایه است. چنین اتهام سنگینی که هنوز در هیچ دادگاهی اثبات نشده، ضربه بزرگی به بازار سرمایه میزند، چراکه اعتماد عمومی را سلب می‌کند، واحدهایی که سهام آن‌ها عملاً در بازار بورس و اوراق بهادار تهران عرضه می‌شود، دچار لطمه می‌شود و از همه بدتر آب در آسیاب دشمن می‌ریزد و به عبارتی دشمن‌شاد کن است.
پس باید پس از ارائه به قوه قضاییه جرم اثبات شود و با متخلفان برخورد شود اما وقتی جرم اثبات نشده، صحبت در این خصوص و بیان واژه اختلاس اشتباه است و فکر نمی‌کنم مجلس از این کلمه استفاده کرده باشد.
- چرا نمی‌توانیم این عدد را اختلاس بنامیم؟
وقتی محصول یک شرکت در بورس کالا عرضه می‌شود، قانونا بازرسان ویژه بورس بر آن نظارت دارند. صورت‌های مالی شرکتی که سهام آن در بازار سرمایه عرضه می‌شود یکی از المان‌های اصلی آن شفافیت صورت‌های مالی است و الآن علامت سؤال این است که فولاد مبارکه یک شرکت بازار سرمایه‌ای است و در شرکت‌های این‌چنینی، بازرسان بورس توجه ویژه به مسائل دارند و ترازنامه‌ها و صورت‌های مالی این شرکت‌ها شفاف است چراکه اگر شفاف نباشد ممکن است عرضه‌ای در بورس انجام نشود. چه عرضه سهام و چه کالا، لذا به عقیده من این است که شاید بتوان گفت خبر منتشرشده جوسازی است. شاید بهتر بود گفته شود که این اعداد و ارقام تا حدودی اختلاف دارد و باید بر آن بازنگری شود.
- عامل این اتفاق چیست؟
اتفاقی که در مورد فولاد مبارکه افتاد، دیگر شرکت‌هایی که مجلس به آن‌ها ورود خواهد کرد و به تحقیق و تفحص از آن‌ها خواهد پرداخت رخ می‌دهد، این اتفاق برای شرکت‌های خصولتی می‌افتد و از طرفی این مهم‌ترین معضل در مجموعه‌های خصولتی است اما چرا؟
بخشی از سهام‌داران این شرکت‌ها مردم هستند و نهایتاً این شرکت سهامی عامی است که سهام آن در بازار سرمایه دادوستد و محصول آن در بورس کالا به فروش می‌رسد. بر اساس قانون تجارت این بنگاه عملاً خصوصی و سهام عام است.
اما وقتی خصولتی شود این مشکل ایجاد می‌شود؛ مثلاً در کشور با بحران کرونا مواجه می‌شویم و متوجه می‌شویم به ونتیلاتور نیاز داریم، اولین کسی که اعلام آمادگی برای کمک به کشور کرد، فولاد مبارکه بود و عملاً به داد نظام سلامت کشور رسید و این دستگاه را تأمین کرد.
شرکتی که مربوط بخش خصوصی است و مردم سهام‌دار آن هستند، نیاز به رضایت سهام‌دار دارد اما وقتی این اتفاق دستوری بیفتد، تضاد منافع به وجود می‌آید چراکه مشخص نیست حالا خصوصی است یا دولتی. بخش دولتی دستور پذیراست و موظف است دستورات دولت را اجرا کند، اما بخش خصوصی این‌چنین نیست و بر اساس تصمیم، عملی را انجام می‌دهد.
وقتی شرکتی خصولتی است یعنی ترکیبی از تصمیم سازی درون‌سازمانی و دستور دولت است و اینجا اختلاف ایجاد می‌شود و بسیاری از اتفاقاتی که الآن در خصوص فولاد مبارکه افتاده در خصوص سایر سازمان‌های خصولتی هم می‌تواند بیفتد و عامل آن خصولتی بودن مجموعه‌هاست.
- عامل ۵۷ هزار میلیارد از این عدد، عدم نفع است. عدم نفع چطور اتفاق می‌افتد؟
دو نوع قیمت‌گذاری وجود دارد، قیمت دستوری و قیمت بازاری، تفاوت قیمت دستوری با بازاری به‌شدت چه در زنجیره تأمین مواد اولیه و چه درفروش ممکن است چنین ارقامی را به وجود آورد.
به‌عبارت‌دیگر، اختلاف قیمت دستوری، باقیمت بازار این اعداد را به وجود آورده چه در تأمین مواد اولیه چه درفروش محصولات نهایی منجر به این اتفاق می‌شود.
- اذهان عمومی نسبت به این گزارش رویکرد منفی دارد. عامل آن را چه میدانید؟
تابستان ۹۹ مشکل بی‌آبی در جنوب کشور ایجاد شد و عامل این قضیه را واحدهای فولادی به‌ویژه فولاد مبارکه دانستند و این در حالی است که ۹۲ درصد آب مصرفی کشور مربوط به بخش کشاورزی است و ۸ درصد آب مصرفی کشور مربوط به بخش صنعت و مصرف خانگی و ... است.
فولاد مبارکه چه درصدی از آن ۸ درصد را دارد؟ اگر آن را سرشکن کنیم در کل صنعت کشور به عدد ناچیزی می‌رسیم و قطع به‌یقین این عدد کمتر از نیم درصد کل آب مصرفی در صنعت است. آیا این صنعت باعث بی‌آبی در کشور شده است؟
اذهان عمومی را نسبت به‌افتخار کشور منفی کرده‌اند
اکنون اما اذهان عمومی را به سمت یکی از صنایع مادر کشور که از افتخارات کشور است برده‌اند و پس از ارائه این گزارش ذهن مردم به سمتی رفته که عامل بدبختی کشور، فولاد مبارکه است. عامل مشکلات اقتصادی، کم‌آبی و ... فولاد کشور است. علیه فولاد، تبلیغات منفی انجام می‌شود و برخی نا مطلع هم این قضیه را باور می‌کنند.
- در ابتدای صحبتتان فرمودید قیمت نخود و لوبیا را فولاد تعیین می‌کند؛ دلیل آن چیست؟
در دسته‌بندی سازمان ملل ما یک کشور درحال‌توسعه هستیم؛ در کشورهای درحال‌توسعه یکی از مواد اولیه مادر فولاد است و هر ساخت‌وسازی نیاز به فولاد، مقاطع و محصولات فولادی نظیر تیرآهن، میلگرد، ورق، لوله و پروفیل و... دارد.
پس وقتی عرض می‌کنم قیمت نخود و لوبیا را فولاد تعیین می‌کند یعنی برای توسعه نیاز به محصول مادری به نام فولاد داریم. اگر نتوانیم آن را تأمین کنیم مجبوریم آن را باقیمت گزافی از خارج از کشور تأمین کنیم.
منابع مالی هر کشور محدود است و آن‌وقت مواد غذایی، ارزاق و ... به سمت واردات شیفت پیدا می‌کند و باعث کاهش واردات محصول دیگری سده و عرضه داخلی آن کم می‌شود. پس تقاضا بالاست و عرضه نمی‌تواند پاسخگو باشد درنتیجه با افزایش قیمت ارزاق مواجه می‌شویم.
فولادسازی، الزامی برای توسعه
فولاد، سیمان و... محصولات اولیه‌ای هستند که برای توسعه نیازند، هر بنایی که ساخته شود به این محصولات نیاز دارد و ساخت‌وساز بخش عمده توسعه است.
اگر کشور توسعه پیدا نکند، با تورم مواجه می‌شود؛ در کشورهای توسعه‌یافته تورم کنترل‌شده و عملاً نرخ بهره معنی خاصی نمی‌دهد. چون هزینه‌ها انجام‌شده، توسعه اتفاق افتاده و حال زمان تولید محصول و ارزش‌افزوده است.
پس وقتی میگویم قیمت نخود و لوبیا را فولاد تعیین می‌کند به این دلیل است که فولاد یک محصول مادر است و ایران یک کشور درحال‌توسعه است و به این محصول نیاز دارد و اگر این محصول را نداشته باشد باید آن را وارد کند و هزینه سرسام‌آوری را به کشور تحمیل می‌کند.
آن‌وقت کشور یا باید شکم مردم را سیر کند، یا کشور را توسعه دهد. تصور کنید کشور دچار بیماری شده و بخش زیادی از درآمد کشور بابت تهیه دارویی صرف می‌شود. طبیعتاً واردات محصول دیگری که به نیازهای اولیه مردم مانند خوراک مربوط می‌شود کاهش پیدا می‌کند و قیمت آن محصول در داخل کشور افزایش پیدا می‌کند. درنتیجه همیشه قیمت محصولات مختلف به محصولات مادر بستگی دارد.
- کلام آخر
به عقیده من کاش گزارش تحقیق و تفحص مجلس قبل از انتشار به قوه قضاییه داده‌شده و موردبررسی قرار می‌گرفت. اگر اختلاسی بود آن را به مردم اعلام می‌کردند و برای اختلاس گران حکم صادر می‌شد، اما چون هنوز چیزی ثابت نشده و این تنها یک گزارش است، بیان کردن این قضیه می‌تواند لطمه شدیدی به یکی از صنایع مادر کشور که یکی از پرافتخارترین صنایع ایران است بزند.
فولاد مبارکه هم در بازار سرمایه جایگاه مهمی دارد و هم محصول آن در بورس کالا فروش می‌رود و همه این‌ها باعث صلب اعتماد عموم می‌شود. در شرایط حاضر باید امید را زنده نگه داشت، شرایط سختی است و مشکلات زیاد است و ما نباید کاری کنیم که امید از بین برود.
زحمت زیادی برای این صنعت کشیده شده و متخصصان زیادی را فولاد مبارکه تربیت، در دل خود جای و نهایتاً به جامعه تزریق کرده و الآن کسانی که در فولاد مبارکه کار می‌کنند و واقعاً هم کار سختی دارند آیا بعد از نشر این گزارش شادابی سابق را برای کار کردن در سازمان مطبوع خوددارند؟ و این می‌تواند ضربه بزرگی به صنعت کشور بزند.
امیدوارم این بحث هرچه سریع‌تر به پایان برسد، چراکه اگر نشود به‌نوعی ما در حال تأمین خوراک برای دشمن هستیم.
