مجامع الکترونیک؛ گامی در جهت هوشمندسازی اقتصاد

به گزارش خبرنگار شمانیوز و به نقل از سمات: شرکت در مجامع، یکی از سخت‌ترین و مهم‌ترین اتفاقاتی است که در یک سال، برای سرمایه‌گذاران می‌افتد. ناشرانی که سهام شرکت‌های خود را در بازارهای ثانویه بورس اوراق بهادار و همچنین فرابورس منتشر کرده‌اند، موظف به برگزاری سالانه مجمع عمومی هستند که در آن به بیان اتفاقاتی که در طول یک سال برای شرکت افتاده، می‌پردازند، برنامه‌های آتی شرکت را توضیح می‌دهند و اگر نیاز به نظرسنجی و رای‌گیری برای تقسیم منافع شرکت در نظر گرفته شود نیز در مجامع با حضور اکثریت سهامداران برگزار خواهد شد.

اما با پیشرفت تکنولوژی، همانطور که معاملات بورس از حالت دستی و تلفنی به آنلاین نقل مکان کرد و حتی نوع معاملات از دستی به حالت الگوریتمی در حال حرکت است، برگزاری مجامع نیز آهسته آهسته به سمت الکترونیکی شدن در حرکت است و به نظر می‌رسد که برگزاری آنلاین مجامع می‌تواند مشارکت حداکثری سهامداران را به همراه داشته باشد، ضمن آنکه با هزینه کمتری برای ناشران همراه شده و رای‌گیری و پاسخ به سوالات را نیز دقیق‌تر انجام می‌دهد.

البته هنوز سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعمل برگزاری مجامع آنلاین را تدوین و ابلاغ نکرده اما برگزاری مجمع الکترونیک توسط کانون نهادهای سرمایه‌گذاری و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، نشان می‌دهد که پلتفرم‌های فعلی می‌توانند تا حدود زیادی نیاز بازار در این حوزه را تامین کنند.

برای شناخت بهتر و دقیق‌تر برگزاری الکترونیک مجامع، با دکتر علیرضا ماهیار مشاور فناوری و نوآوری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) به گفت‌وگو نشستیم. ماهیار خوشبین است که تا سال دیگر 50 درصد از ناشران، اقدام به برگزاری مجمع الکترونیک کنند. در ادامه شرح کامل این گفت‌وگو آمده است.

س: لطفا در خصوص مختصات مجمع الکترونیکی که برگزار کردید، توضیح داده و بگویید که چرا شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اقدام به برگزاری مجمع الکترونیک کرد؟

برای برگزاری مجامع آنلاین یا بهتر است بگوییم مجامع الکترونیک، شرکت سپرده‌گذاری در راستای رسالت قانونی که داشت، از تیم‌های داخلی و نیروهای استارتاپی دعوت کرد که اقدام به حل مشکلات و انجام کار کنند. از این رو نیروهای نوآور و مجموعه‌های دانش بنیان با محوریت شرکت سمات سامانه بازار سرمایه که بازوی فناوری شرکت است، نسبت به طراحی معماری سیستم برگزاری مجامع الکترونیک، اقدامات خود را آغاز کردند. این سیستم مبتنی بر پروفایل سجام است، یعنی سهامدارانی که در سامانه سجام ثبت نام کرده و احراز هویت شده‌اند، می‌توانند از پلتفرم مجامع الکترونیک استفاده کنند.

موضوع بعدی این است که ما درگاه‌های تخصصی برای ذی‌نفعان سمات (سپرده‌گذاری مرکزی) راه‌اندازی کرده‌ایم. درگاه اصلی مربوط به سهامداران، درگاه دارا است. در درگاه دارا هر سهامدار هنگام رجوع، می‌تواند بر پایه اطلاعات سجام، بسیاری از سرویس‌ها و خدمات ارزش افزوده اطلاعاتی را ببیند و مجامع شرکت‌هایی را که سهامدار آن است، مشخص می‌شود. سپس می‌تواند متوجه شود که اگر شرکتی اقدام به برگزاری مجمع الکترونیک می‌کند، زمان مناسب را تنظیم کرده تا از این مجمع استفاده کند. در این مرحله سهامدار لینک مجمع آنلاین را می‌بیند و وارد جلسه می‌شود.

در این مرحله چند موضوع بسیار مهم مطرح می‌شود؛  اولین نکته، نوع دسترسی است و نکته دوم میزان دسترسی. به عبارتی بر اساس میزان سهامی که شخص دارد، می‌توان تنظیم کرد که تا چه اندازه حق رای دارد.

بعد از آن، سهامدار از طریق سیستم دارا، وارد سیستم پنل مجمع می‌شود. مجمع الکترونیک می‌تواند از چند روز پیش از روز برگزاری، برخی اقدامات آنلاین خود را آغاز کند. شرکت سپرده‌گذاری نیز از پنج روز قبل اقدامات خود را آغاز کرد و اطلاعات کدالی و پیام ویدیویی مجمع را در لینک برگزاری آنلاین‌بار‌گذاری کرد.

بر این اساس، عموم مردم می‌توانند اطلاعات شرکت را روی سایت کدال ببینند اما سهامداران شرکت می‌توانند در پورتال مجمع الکترونیک شرکت، اطلاعات را به صورت مقایسه‌ای و مشروح داشته باشند.

نکته مهم‌تر این است که قبل از برگزاری مجمع این امکان برای آنها فراهم شده است تا سوالات و ابهاماتی را که از مدیران شرکت دارند، مطرح کنند. یعنی آنجا درگاه پرسش و پاسخ گذاشته‌ایم، چون در جلسات مجمع با توجه به محدودیت زمان عملاً به همه فرصت مطرح کردن پرسش‌ها نمی‌رسد و مدیران شرکت در این درگاه با دقت بیشتری به پرسش‌های آنها پاسخ می‌دهند. همین‌طور می‌توانند از دستور جلسه آگاهی پیدا کنند و مواردی که باید در جلسه مطرح شود و احیاناً رای‌گیری شود را بدانند.

سهامداران در بخش رای‌گیری می‌توانند از پیش از جلسه نسبت به ارایه رای خود یا پیش رای خود اقدام کنند و در سیستم رای خود را ثبت اولیه کنند. همزمان با برگزاری مجمع اصلی که جلسه مجمع به حد نصاب می‌رسد و رسمیت پیدا می‌کند، با توجه به تعداد حاضرین آنلاین و فیزیکی، حدنصاب جلسه مشخص شده و بر این اساس، مجمع برگزار می‌شود.

هنگامی که مجمع شروع شود به تناسبت هر موضوع، بخشی از سهامداران می‌توانند در مجمع از طریق وب یا گوشی که به سیستم دارا وصل شده، وارد مجمع شوند و در فرآیند رای‌گیری شرکت کنند. با توجه به اینکه هنوز دستور العمل مربوطه از طریق سازمان بورس و اوراق بهادار رسما ابلاغ نشده است، عملاً فرآیند برگزاری الکترونیک مجمع شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به صورت پایلوت انجام شد. صرفاً به این جهت که سیستم یک تست اولیه داشته باشد و با برگزاری یک الی دو مجمع استارت کار را بزند. در این سیستم، سهامداران می‌توانستند حتی فیلم زمانی از جلسه را که گذشته است، ببینند و اگر دیر به جلسه می‌رسیدند نیز می‌توانستند از آنچه بحث و مطرح شده توسط ویدیو مطلع شوند. این امکان در شبکه توزیع محتوای سمات به صورت تخصصی راه‌اندازی شده است.

نکته بعدی بحث شمارش آرا بود که به صورت کاملاً مکانیزه و از داخل پلتفرم انجام شد. قاعدتاً در هر موضوع بحث حد نصاب رای‌دهندگان و بحث نتیجه آرا مطرح است. این دو در داخل سیستم درگاه احراز هویت پلتفرم‌دار برای مجامع راه‌اندازی شده بود، تدوین انجام شده و در نهایت بعد از مجمع سهامداران می‌توانستند فیلم مجمع و مجموعه مستنداتی که مطرح شده و پرسش‌ها و پاسخ‌ها و نتایج آرای جلسه را ببینند. پیش بینی ما این است که در فاز بعد، بحث صورت جلسه مجمع به صورت آنلاین تهیه شود تا ارکان مجمع درجا آن را امضا کنند، سپس برای نهاد ناظر ارسال شود و بعد از تایید نهاد ناظر مستقیماً به مجموعه ثبت شرکت‌ها و روزنامه رسمی برود. یعنی به دنبال انتشار آنی صورت جلسات مجمع هستیم. این بخش نیز با همکاری و تعامل موثر سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در مرحله طراحی بوده و می‌تواند در فاز بعدی محقق شود تا تحول بزرگی در بحث حاکمیت شرکتی و تعامل الکترونیکی بین دستگاه‌ها ایجاد شود.

س: اگر سهامداری چند سهم داشته باشد که مجامع آنها همزمان شود می‌تواند از طریق دستگاه‌های مختلف ارتباط برقرار کند؟

سهامدار در هر لحظه که وارد پنل دارا شود، می‌تواند لیست جلسات مجامع در آن لحظه یا برگزار شدن آنها در هر تاریخ بعدی را ببیند و همچنین همزمان می‌تواند در تعداد نامحدودی مجمع شرکت کند. در این صورت نیاز به چند دستگاه نیست، چون پنجره‌ای جدید باز می‌شود و سهامداران می‌توانند همزمان در چند مجمع باشند، البته اگر مشکلی در خصوص پهنای باند اینترنت برای آنها پیش نیاید.

برای ایجاد شفافیت بیشتر، در صورت تشخیص و تایید شرکت، فیلم زنده مجمع در سایت قابلیت نمایش برای غیر از سهامداران را نیز خواهد داشت.

س: یکی از نگرانی‌هایی که بازار از مجامع آنلاین دارد این است که مدیران به راحتی از سوالات عبور می‌کنند. تدبیری وجود دارد تا به تمام سوالات پاسخ داده شود؟

به نکته ظریفی اشاره کردید که چند وجه دارد؛ یک مورد این است که در مجمع حضوری بهانه محدودیت زمان مطرح می‌شود، اما در مجمع الکترونیک از 5 روز قبل زمان داده می‌شود و این بهانه وجود ندارد. نکته دیگر این است که داخل پنل مجمع الکترونیک بخشی را برای هیات رییسه تدارک دیده‌ایم. هیات رییسه شامل دو ناظر است که به روال پاسخگویی بر سوالات نظارت می‌کند. معمولا این ناظران از بین سهامداران انتخاب می‌شوند و دو نفر از نمایندگان سهامداران هستند. ضمنا برای نهادهای ناظر از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار و در مجامع بانک‌ها، بانک مرکزی پنل ویژه‌ای درون درگاه ناظر طراحی کرده‌ایم یعنی ناظر سازمان بورس نیز به تک تک سوالاتی که پرسیده می‌شود و پاسخ‌هایی که داده می‌شود، تسلط داشته و اگر موضوعی داغ باشد یا نیاز به شفافیت حس شود برای طرح در جلسه حضوری یا سوال از مدیرعامل یا ناشر اقدام می‌شود.

س: اما در نهایت هیچ تضمینی وجود ندارد؟

مسوولیت برگزاری مجمع بر عهده هیات رییسه است. تضمین سیستم و هیات رییسه در کنار هم هستند. در واقع هیات رییسه به تنهایی کافی نبود و سیستم نیز به تنهایی تضمین‌کننده نیست. اما باید توجه کنید که ما در داخل سیستم، همه‌چیز را ثبت و ضبط می‌کنیم و در واقع قابلیت انکار وجود ندارد، همچنین معضل محدودیت زمان و مکان نیز برداشته شده و همه می‌توانند در جلسه حاضر باشند و حتی سوالات خود را پیش از جلسه پرسیده و پاسخ خود را گرفته باشند.

س: در مجمع سپرده‌گذاری مرکزی چند سوال پرسیده شد؟

اگر اشتباه نکنم چهار سوال بود. جذاب‌ترین سوال در مورد پروژه توزیع سود بود که پرسیده بودند چه زمانی محقق می‌شود؟ این سوال لایک زیادی خورده بود و نشان می‌داد برای بسیاری از سهامداران حساسیت ایجاد شده است.

س: پاسخ چه بود؟

گفته شد تا پایان نیمه اول سال به بهره‌برداری خواهد رسید و امروز در حال تست نهایی و امنیتی هستیم. باید توجه شود که در این بخش، هم بحث پرداخت مطالبات مطرح است و هم اوراق. نکته مهم این است که این سیستم نیز مبتنی بر داده‌های سجام است و ناشر نمی‌تواند بگوید من سهامدار را پیدا نکرده‌ام، زیرا اطلاعات کامل در ذیل پایگاه سجام وجود دارد و عملا سود به حسابی که خود سهامدار مشخص کرده است واریز می‌شود. این پروژه یک تکلیف قانونی است که از شرکت سپرده‌گذاری خواسته شده است امسال به نتیجه برساند. کارمزد آن نیز بسیار ناچیز است.

س: مجامع الکترونیک فقط توسط شما برگزار خواهند شد؟

در اجرای بند چ ماده 68 از برنامه پنج ساله ششم کشور در مورد شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، این کار را بر عهده شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار گذاشته‌اند. البته قطعاً هر کسی بخواهد از هر پلتفرمی استفاده کند، باید تایید بخش‌های مختلف سازمان بورس از جمله فناوری اطلاعات و مکنا را اخذ کند. در اساسنامه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با صراحت نوشته شده است که برگزاری مجامع عمومی و عادی و سالانه شرکت‌های ثبت شده در سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان ماموریت شرکت سپرده‌گذاری و موضوع فعالیت این شرکت دیده شده است.

س: شرکت‌ها و مجموعه‌های دیگری نیز این کار را انجام خواهند داد؟

قاعدتا هر رقابتی سازنده است، با این حال شرکت سپرده‌گذاری تمام تلاش خود را انجام می‌دهد تا این کا را با بالاترین سطح کیفی ممکن ارایه بدهد. مثل برنامه‌های دیگری که از سال گذشته شروع شده است و نمود بیرونی آن پروژه سجام، پروژه تسویه معاملات بورس انرژی یا درگاه تخصصی ذی‌نفعان است. در واقع تمام تلاش ما مبنی بر استفاده از حداکثر توان فنی شرکت است، با این حال قطعاً محدودیتی از لحاظ ورود تیم‌ها و شرکت‌های دیگر وجود ندارد. همچنین اگر تیمی اعلام آمادگی کند، ما می‌توانیم در داخل مجموعه از حضور و ظرفیت او استفاده کنیم. تلاش این است که بتوانیم این بازار را به صورتی عمیق‌تر و بهتر پوشش بدهیم زیرا حضور بازیگران دیگر به نفع ما خواهد بود. سپرده‌گذاری تمام تلاش خود را انجام می‌دهد تا به عنوان مجموعه‌ای فن آور و نوآور این کار را به نحو احسن به انجام برساند.

س: به نظر شما چگونه می‌توان از الکترونیک شدن مجامع و نقش آن در هوشمند‌سازی اقتصاد صحبت کرد؟

بهتر است ابتدا به این موضوع اشاره کنم که قرار بر این بود که این پروژه در سال گذشته با یک پیمانکار خارجی انجام شود. قطعا زمان کمتری صرف می‌شد اما بنا به دستور مقام وزارت و تغییر رویکردی که به واسطه تحریم‌های ظالمانه علیه ایران پیش آمد و تکیه بر تیم‌های دانش‌بنیان داخلی که تصمیمی بسیار منطقی و خوب بود، در توانمندی‌های خود و تیم‌های دانش بنیان بازآرایی مجدد کردیم. سپس متوجه شدیم که ظرفیت‌های بسیار بالایی در کشور وجود دارد و باید سعی کنیم آنها را راهبری کنیم. اشاره به این موضوع نیز خالی از لطف نیست که ما در حوزه سرمایه انسانی و منابع، رتبه خوبی در نوآوری جهان داریم اما در حوزه ساماندهی آنها، تیم‌سازی و نهاد‌سازی متاسفانه رتبه پایین‌تری داریم.

به این دلیل که عملاً آنها در فاز استارتاپی می‌مانند و کمتر در زنجیره ارزش اقتصادی به کار گرفته می‌شوند. حال وقتی که مساله هوشمند‌سازی اقتصادی مطرح می‌شود این موضوع حساسیت بیشتری به خود اختصاص می‌دهد. ناشران عملا بعد از ابلاغ دستورالعمل سازمان بورس و اوراق بهادار می‌توانند از این پروژه استقبالی رسمی کنند، پیش از آن نیز استقبال داوطلبانه است.

در شرکت‌هایی که حضور بیشتر سهامداران به خصوص سهامدار حقیقی موثرتر است این مساله اهمیت پیدا می‌کند. یکی از مولفه‌های اقتصاد هوشمند، مردم هوشمند است. به عبارت دیگر بحث حضور و تاثیر حضور و مشارکت سهامداران و بخشی از دارندگان سهم، در واقع بحث مربوط به گردانندگان این اقتصاد است و بحث دیگر نهاد‌ها و سازمان‌هایی هستند که کار اقتصادی انجام می‌دهند و چرخه تولیدی اقتصاد را می‌گردانند.

این پلتفرم می‌تواند یکی از زیرساخت‌های چرخه اقتصادی و هوشمند‌سازی باشد. قطعا می‌دانید که مشارکت سهامداران حقیقی در مجامع عدد پایینی دارد و دسترسی آنلاین به مجامع، می‌تواند مشارکت آنها و استفاده از نظرات و ایده‌ها را عملیاتی کرده و باعث رسیدن به نتایج بهتر شود. تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد در کشور ما هر فناوری که ایجاد شد، مردم به سرعت از آن استقبال کردند. در واقع مردم برای استفاده از تکنولوژی مشتاق هستند و ما می‌دانیم که از طرف سهامداران و متقاضیان استفاده از این سیستم استقبال خوبی داریم.

بحث شفافیت یکی از پارامترهای اقتصاد هوشمند است. طی سال‌های اخیر، شرکت‌ها از لحاظ تکنولوژی رشد مناسبی داشتند، در سامانه کدال به صورت مستمر بارگذاری اطلاعات خود را انجام می‌دهند و به فرم‌های الکترونیکی مسلط هستند و کار می‌کنند و در بازار سرمایه در این حوزه به صورتی کاملاً شفاف حرکت می‌کنند. در پلتفرم مجامع الکترونیک نیز با حضور بیشتر سهامداران و تعامل سازنده‌تر با مدیران شرکت‌ها، شفافیت می‌تواند به خوبی خود را نشان بدهد و نمود بهتری داشته باشد. پیش بینی من این است که بعد از بهره‌برداری رسمی، ظرف یک سال شاهد حضور بیش از 50 درصد از ناشران در این سامانه خواهیم بود و نیمی از مجامع به صورت الکترونیکی برگزار خواهد شد.

س: پس پیش‌بینی شما بسیار خوش‌بینانه نیست؟

من فکر می‌کنم واقع‌بینانه است.

س: نظر‌سنجی روی این موضوع انجام شده و این عدد نزدیک به واقع است؟

اگر فعالان رسانه زحمت این نظرسنجی را بکشند، کمک بزرگی به پیشبرد هوشمند‌سازی اقتصاد خواهند داشت زیرا مشارکت آنها همیشه مایه پیشرفت است. در مورد نظر‌سنجی واقعیت این است که فراگیری رسانه‌های مختلف از‌جمله رسانه‌هایی که در خصوص بازار سرمایه کار می‌کنند، همیشه تاثیر مثبت خود را نشان می‌دهد. چون بی‌طرفانه مطرح می‌کنند و نظر می‌گیرند. وقتی نظرات سازنده و در مسیر رشد و پیشرفت باشد، می‌توانیم شاهد دگرگونی و توسعه فراگیر در کشور باشیم.