ثابت فدای همراه؛ جایگاه رقابتی اینترنت سیار ایران در دنیا کاهش می‌یابد؟

 اینترنت سریع و مقرون به صرفه، از نیازهای اولیه و اساسی در زندگی مدرن امروزی است. همانند یک سیستم آموزشی موثر، اگر کشوری نسبت به دسترسی شهروندان خود اطمینان نداشته باشد، آینده خوبی پیش روی آن نخواهد بود. در شرایطی که ارتباطات یکی از ارکان اصلی توسعه یافتگی کشورها محسوب می شود، همه کشورها در تلاش هستند با ارتقای سطح کیفی و کمی خدمات اینترنتی خود رتبه خوبی را در این حوزه از آن خود کنند.

با شیوع ویروس کرونا، استفاده از ابزار ارتباطات و ضرورت بهره مندی همه اقشار در اقصی نقاط کشور از ضرورت بیشتری برخوردار شد چرا که حفظ فاصله اجتماعی و رعایت پروتکل های بهداشتی با در اختیار داشتن این ابزار که اهم آن اینترنت است میسر می شود.

اما در این بین همیشه شاهد اعتراض و گلایه مشترکان از قیمت و کیفیت خدمات اینترنتی در کشور هستیم. اینترنت در ایران همانند سایر کشورها به صورت ثابت و همراه به مشترکان ارائه می شود اما این روزها بحث داغ افزاش نرخ اینترنت همراه در کشور گل کرده، این درحالی است که هزینه بالای سرمایه‌گذاری و نگهداری شبکه اپراتورهای تلفن همراه به دلیل افزایش شدید نرخ دلار سر به فلک کشیده است و از آنجاییکه هزینه آنها دلاری و درآمدهایشان ریالی است، چاره‌ای جز تعدیل تعرفه‌ها نمی‌ماند.

آخرین تغییر قیمت اینترنت که به دنبال تغییر مدل تعرفه‌گذاری از «اینترنت حجمی» به «اینترنت نامحدود برپایه مصرف منصفانه» صورت گرفت به آبان ماه سال ۹۶ بازمی گردد. در آن زمان کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در جلسه ۲۶۶ خود موضوع تغییر نرخ اینترنت را مصوب کرد تا ارائه‌کنندگان خدمات دسترسی به اینترنت پرسرعت ثابت از طریق فناوری‌های سیمی (اعم از سیم مسی ADSL) جداول تعرفه‌ای خود را مبتنی بر سرعت و به‌صورت غیرحجمی (Connection based) تنظیم کرده و مردم سرویس باکیفیت تر و نامحدود دریافت کنند.

اما این مصوبه به دلیل آنکه موضوع «مصرف منصفانه» را جایگزین «اینترنت نامحدود» کرد و بیشترین مانور را روی ترافیک داخلی داشت، با اهداف اولیه فاصله گرفت و مورد رضایت اغلب کاربران واقع نشد. چرا که کاربران مقدار مصرف منصفانه را همان حجم بسته اینترنت تلقی کرده و معتقد هستند که این مدل تعرفه‌گذاری با وجود افزایش قیمت نهایی، بازهم آنها را در مصرف اینترنت با اعمال محدودیت مواجه می‌کند. این در حالی است کارشناسان مصوبه ۲۶۶ رگولاتوری را قدم رو به جلویی برای غیر حجمی شدن واقعی اینترنت عنوان کردند.

هم اکنون و با گذشت ۳ ماه از سال ۹۸، اپراتورهای ارائه کننده خدمات اینترنت ثابت در کشور، با ارسال نامه‌ای به وزیر ارتباطات، خواستار افزایش ۵۰ درصدی نرخ اینترنت شدند.

این اپراتورها مدعی هستند به منظور جلوگیری از ورشکستگی و زیان بیشتر به شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت ثابت، باید تعرفه سرویس اینترنت حداقل ۵۰ درصد افزایش پیدا کند.

در این بین با توجه به رقابتی بودن فضای فعالیت اپراتورهای تلفن همراه کشور، قیمت خدمات آنان اعم از مکالمه و پیامک، نرخ‌های دیتا برای مشترکان با تعرفه بسیار پایینی در بسته‌های اینترنتی محاسبه می‌شود که تقریبا نزدیک به کف در نظر گرفته شده از سوی کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات است.

همین موضوع رقابتی در بین اپراتورهای تلفن همراه برای چند سال به نسبت طولانی، علاوه بر ضربه زدن به بازار اپراتورهای ارائه دهنده خدمات اینترنت ثابت، باعث شده که اکنون در مواجهه با تغییرات نرخ ارز نیز خودشان هم متضرر شوند و به فکر تغییر در ترکیب بسته‌هایشان باشند.

بنابراین شاید بجای تمرکز بر درخواست شرکت‌های اینترنت ثابت مبنی بر افزایش تعرفه‌ها، بهتر باشد به فکر تعدیل تعرفه‌های بخش موبایل باشیم تا حمایتی ضمنی از خدمات ثابت نیز شده و مشترکان بیشتری به استفاده از خدمات آنها ترغیب شده باشند.

منظور از اینترنت ثابت در اینجا اینترنت پهن‌باندی (Broadband)است که بر بستر خطوط تلفن ثابت ارائه می‌شود. دسترسی به این نوع سرویس اینترنت در ایران نیز مانند بیشتر کشورهای دنیا ازطریق متداول‌ترین نوع از فناوری DSL یعنی ADSL میسر می‌شود.

منابع مختلف آمارهای متفاوتی از میانگین سرعت اتصال به اینترنت در کشورهای دنیا ارائه می‌کنند که در اینجا به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

وب‌سایت Speedtest.netیکی از مشهورترین سرویس‌هایی است که شاخص‌های کیفی اتصال اینترنت مانند سرعت دانلود، آپلود و میزان تأخیر (latency)کاربران را بررسی می‌کند. ازآنجاکه اسپیدتست‌دات‌نت با مقایسه‌ی سرعت اتصال کاربران به بیش از ۴,۷۰۰ سرور در سرتاسر جهان، تا سال ۲۰۱۸ حدود ۲۱ میلیارد آزمایش سرعت انجام داده، می‌توان با تقریب خوبی به آمار و ارقام ارائه‌شده‌ی این سایت اعتماد کرد.

بنابر اعلام این سایت، در آوریل۲۰۱۹، متوسط سرعت دانلود ازطریق اینترنت پهن‌باند ثابت در جهان برابر با ۵۸.۶۶ مگابیت‌برثانیه است و این سرعت برای آپلود به ۲۸.۹۹ مگابیت‌برثانیه می‌رسد. این در حالی‌ است که ایران در همین بازه‌ی زمانی با داشتن سرعت ۱۲.۶۲ مگابیت‌برثانیه در رتبه‌ی ۱۳۱ و پایین‌تر از کشورهایی چون عراق، سومالی، اتیوپی، رواندا و اوگاندا قرار دارد.

وب‌سایت cable.co.ukنیز با انجام ۱۶۳ میلیون آزمایش سرعت در ۲۰۰ کشور و منطقه‌ی خودگردان در جهان، ایران را با کاهشی ۱۲ پله‌ای درمقایسه‌با سال ۲۰۱۷ در رتبه‌ی ۱۴۵ جهان قرار داده‌ است. نتایج ارائه‌شده‌ی این سایت حاصل بررسی سرعت ۱۲ ماه اخیر کاربران ازطریق M-Labپروژه‌ای مشترک از گوگل و دانشگاه پرینستون و چند شرکت و دانشگاه دیگر) است.

مقایسه‌ی قیمت سرویس اینترنت در ایران با دیگر کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهای غربی، کار ساده‌ای نیست؛ چراکه از یک طرف، در خیلی از کشورهای اروپایی و آمریکایی، سرویس‌های اینترنت ثابت با سرعت مشابه ایران عرضه نمی‌شود و از طرف دیگر، بیشتر این سرویس‌ها یا کاملا نامحدود هستند یا درصورت داشتن سقف دانلود (Data Cap)، حداکثر حجم مجاز دانلود آن‌ها با سرویس‌های ایرانی قیاس‌پذیر نیست.

تمامی آنچه تابه‌حال گفته‌ شد، به‌معنای آن است که متأسفانه اینترنت ثابت کشورمان یکی از کندترین و بی‌کیفیت‌ترین و گران‌ترین سرویس‌های اینترنت در جهان است؛ اما با نظری کارشناسی در نظام تعرفه‌ای بخش سیار و ثابت بتواند شرایط را بدون صرفا گران کردن نابجای تعرفه‌های بخش ثابت، بهبود بخشد.

خوشبختانه اوضاع اینترنت همراه ایران (مخصوصا ازلحاظ قیمت) بسیار بهتر از اینترنت ثابت آن است. براساس آمار Speedtest.net، اینترنت همراه ایران در آوریل‌۲۰۱۹ با متوسط سرعت ۲۹.۲۷ مگابیت‌برثانیه، بالاتر از کشورهایی چون مکزیک، برزیل، روسیه و ایرلند، در رتبه‌ی ۵۳ جهانی قرار گرفته‌ است.

پیش‌بینی می‌شود با رقابت‌های سنگین جهانی بر سر پهنای باند بیشتر و سرعت دسترسی بالاتر، راهی جز سرمایه‌گذاری‌های بیشتر برای حفظ و ارتقای وضعیت کنونی در حوزه موبایل نداریم و این راه تنها با اصلاح نظام تعرفه‌ای و البته بر اساس همان چارچوب قانونی مصوب توسط کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، شدنی است.