چه کسی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران می‌شود

مسعود سلطانی‏‌فر - رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌‏دستی و گردشگری به‌عنوان وزیر پیشنهادی ورزش از سوی رئیس‌جمهوری به مجلس معرفی شد تا برای جانشینی او گزینه‏‌های متعددی مطرح شوند؛ گزینه‏‌هایی که تصور حضور برخی از آنها در سازمان، تعجب شنونده را برمی‏‌انگیزد. به هر حال فعالان بخش گردشگری امیدوارند انتصابی که از سوی رئیس‌جمهوری صورت می‏‌گیرد بدون بار سیاسی باشد و به‌جای ملاحظات سیاسی، فاکتورهای مدیریتی و آشنایی با صنعت گردشگری مدنظر قرار گیرد. گزینه بخش خصوصی‏‌پسند! در این بین بخش خصوصی بیکار ننشسته و در تلاش است که گزینه موردنظر خود را به رئیس‌جمهوری معرفی کند. رئیس جامعه تورگردانان در این باره به «دنیای اقتصاد» می‏‌گوید: «طی این چند روز، ما فعالان بخش خصوصی جلسات مختلفی با یکدیگر داشته‌‏ایم تا بتوانیم بر سر یک گزینه به توافق برسیم.» ابراهیم پورفرج که نمی‏‌خواهد از گزینه‏‌های روی میز بخش خصوصی برای این سمت نام ببرد، ادامه می‏‌دهد: «درنظر داریم در نهایت فردی را به رئیس‌جمهور پیشنهاد دهیم که مجموعه‌‏ای از ویژگی‏‌های مدیریتی لازم را احراز کند و همچنین تعامل درخوری با بخش خصوصی داشته باشد؛ چراکه معتقدیم اگر رئیس سازمان متولی گردشگری با فعالان بخش خصوصی تعامل نداشته باشد، هم انرژی خود و سازمانش را هدر می‏‌دهد و هم انرژی فعالان بخش خصوصی را. به این ترتیب از سرعت پیشرفت در این حوزه کاسته خواهد شد.» وی می‌‏افزاید: «از سوی دیگر، از سه‏‌شنبه مذاکرات خود را با شخص آقای سلطانی‌‏فر آغاز کرده‌‏ایم تا گزینه‌‏های مناسب را به او پیشنهاد کنیم تا وی این گزینه‏‌ها را خدمت رئیس‌جمهوری برساند.» این تورگردان البته از برخی گزینه‌‏های مطرح شده در رسانه‌‏ها نیز حرف می‌‏زند و با یادآوری اینکه رئیس‌جمهوری به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری علاقه دارد، خاطرنشان می‌‏کند: «برخی گزینه‏‌های میراثی مطرح شده نظیر آقای حجت، تا جایی که می‏‌دانم اعتقادی به گردشگری ندارند. این درحالی است که ما نیاز داریم مدیری را در سازمان به‌کار گیریم که به فکر درآمدزایی و راه‏‌های اقتصادی برای توسعه هر سه بخش سازمان باشد.» او از محسن مهرعلیزاده، رئیس کنونی کمیسیون‌گردشگری اتاق بازرگانی تهران، نیز به‌عنوان یکی از گزینه‏‌هایی یاد می‌‏کند که در این چند روز جسته و گریخته در رسانه‏‌ها مطرح شده است. ویژگی‏‌های لازم رئیس آتی این فعال بخش خصوصی ضمن برشماری ویژگی‏‌های رئیس آتی اظهار می‌‏کند: «گردشگری اکنون صنعتی است که کشورها روی اشتغال‌زایی و درآمدزایی آن حساب می‏‌کنند. بنابراین نخستین اولویت در انتخاب یک مدیر برای گردشگری که باید در نظر گرفته شود این است که آن فرد درک روشنی از درآمدزایی و فعالیت‏ اقتصادی در این زمینه داشته باشد و بتواند این تفکر را در کشور جا بیندازد.» به باور پورفرج، اگر رئیس آتی صرفا نگاه فرهنگی به گردشگری داشته باشد، تمام رشته‏‌ها در چند سال اخیر پنبه خواهد شد. بنابراین او ادامه می‏‌دهد: «گزینه ریاست سازمان گردشگری باید بر مسائل اقتصادی و روابط بین‏‌المللی مسلط باشد. همچنین باید با دیگر دستگاه‏‌ها رابطه مناسبی داشته باشد؛ چراکه گردشگری امری فرابخشی است و صرفاً سازمانی هماهنگ‏‌کننده به شمار می‏‌رود که باید از ابزارهای خود برای برقراری ارتباط با دیگر دستگاه‏‌های مرتبط بهره بگیرد.» رئیس جامعه تورگردانان ابراز امیدواری می‏‌کند که رئیسی که به‌جای سلطانی‌‏فر می‌‏آید، فردی توانمند و قدرتمند و به‌دور از سیاست باشد. پورفرج این اطمینان را می‌‏دهد که اگر رئیس آتی بخواهد با بخش خصوصی همراه باشد و تعامل مناسبی با این بخش ایجاد کند، شخصاً به‌عنوان رئیس یکی از تشکل‌‏های مهم در این صنعت، تلاش می‌‏کند مجموع افراد بخش خصوصی را با او همراه کند. ریشه‏‌یابی تغییر یعقوب امین‌‏زاده - مشاور کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران نیز معتقد است که تغییر مدیر ارشد یک سازمان در ماه‌‌های پایانی یک دولت نشان از مشکلی ژرف‌تر و مزمن‌تر داشته و به باور او، به نوعی بیانگر نبود برنامه ملی برای توسعه کشور است. یعقوب امین‌‏زاده می‌گوید: «نقشه راه توسعه کشور که بر اساس آن برنامه‌های دستگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها تدوین می‌شود، برگرفته از سند چشم‌انداز 20 ساله است که متاسفانه به طرحی استراتژیک ترجمه نشده است. از این‏رو تغییر مدیران مسئله‌ای دور از انتظار نیست.» البته امین‌زاده در کنار این موضوع، ترکیب مجلس گذشته را عامل دیگری می‌داند که به صورت خاص در این دوره، امکان روی کار آمدن گزینه‌های مورد نظر دولت را از او گرفت و منجر به انتصاب‌هایی شد که دولت را از موفقیت در اجرای برنامه‌هایش دور می‌کرد. با این همه مشاور کمیسیون گردشگری اتاق تهران تاکید می‏‌کند که تغییر مدیر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، صرف نظر از تمامی بحث‌هایی که در حاشیه این جابه‌جایی‌ها مطرح است، می‌تواند فرصتی مغتنم باشد. او در این‏‌باره توضیح می‏‌دهد: «در حالی که با گذشت سه سال از روی کار آمدن دولت یازدهم، کاستی‌های زیادی در اداره امور مربوط به سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وجود دارد، یک انتخاب درست حتی در اندک زمان باقی‌مانده تا پایان عمر این دولت، امکان ایجاد تحولات مثبت و سازنده را فراهم و زمینه را برای اداره کار در دولت آینده هموار می‌کند.» امین‏‌زاده با اشاره خاص به حوزه گردشگری و عدم تدوین برنامه جامع گردشگری تا به امروز، مهم‌ترین رسالت مدیر جدید سازمان را اهتمام به نگارش این برنامه می‌داند و ملاک‏‌های چنین سرپرستی را اینگونه مطرح می‌کند: «نظرخواهی از بخش خصوصی برای انتخاب این فرد مهم‌ترین نکته‌ای است که توجه به آن می‌تواند به محک تجربه‌ای نو در عرصه مدیریتی دولت بینجامد و بنده معتقدم که این اتفاق نتایج مثبتی را به دنبال داشته و به دیگر عرصه‌ها نیز تعمیم می‌یابد.» وی یادآور می‌‏شود: «انتخاب فردی که مورد تایید بخش خصوصی باشد، در کنار داشتن نگاه آکادمیک و دانشگاه محور، به مدیر جدید وجهه‌ای اثرگذار خواهد بخشید؛ همچنین این فرد باید به ابزار ارتباطات کارآمد و موثر با تمامی بخش‌های دولتی نیز مجهز باشد و با داشتن تفکر مدیریت استراتژیک،‏ حوزه تفکر و عمل را به یکدیگر پیوند بزند.» گزینه‏‌های بیرون از سازمان در این میان اما زمزمه برخی گزینه‏‌ها به گوش می‏‌رسد و برخی رسانه‌‏ها و گروه‌‏ها، تمایلات شخصی و گروهی خود را به‌عنوان گزینه‏‌های مطرح اعلام می‌‏کنند. با این‌همه در این بین، گزینه‏‌های موجهی نیز مطرح شده‌‏اند. محسن مهرعلیزاده که پیش از این نیز در قامت معاونت رئیس‌جمهوری ظاهر شده است، یکی از این گزینه‏‌ها است. گرچه اخباری که از اتاق تهران می‏‌رسد چنین شایعه‏‌ای را تایید نمی‏‌کند، اما به نظر می‌‏رسد چنین فردی از چند جهت می‏‌تواند به‌عنوان گزینه‌‏ای جدی مطرح شود؛ نخست آنکه اکنون مهرعلیزاده رئیس بخش گردشگری پارلمان بخش خصوصی در تهران است و دیگر آنکه او ویژگی‏‌های سیاسی لازم برای معاونت رئیس جمهوری را هم دارد. او پیش از این کاندیدای ریاست جمهوری بود و عملکردش در سازمان تربیت بدنی نسبتاً توجه همه را به خود جلب کرد؛ تا جایی که بسیاری او را از مدیران برجسته می‏‌دانند. علاوه بر او، نام غلام‏‌حیدر ابراهیم بای‏‌سلامی نیز مطرح شده است. او اکنون عضو شورای‌عالی میراث فرهنگی، صنایع‏‌دستی و گردشگری و همچنین رئیس هلدینگ گردشگری تامین اجتماعی است. بای‏‌سلامی دبیر اجرایی همایش سرمایه‏‌گذاری در صنعت گردشگری بود که در ماه گذشته در تهران برگزار شد؛ همایشی که تعدادی از برندهای هتل‌سازی را به ایران کشاند. او در گفت‌وگویی درباره شایعه حضورش در سازمان می‏‌گوید: «موضوعاتی مطرح شده اما نمی‏‌توانم درباره آن حرف بزنم.» این استاد دانشگاه ویژگی‏‌های رئیس آینده گردشگری را نیز برمی‏‌شمرد و می‌‏گوید: «باید بدانیم گردشگری امری دانش بنیان و تخصصی است و به رغم آنکه ظاهرا ساده به نظر می‌‏رسد، اما مباحثی پیچیده دارد.» به گفته بای‌‏سلامی، کشورهای توسعه‏‌یافته در عرصه گردشگری به این موضوع توجه می‏‌کنند و گردشگری را به‌عنوان امری فرابخشی می‏‌بینند. او تصریح می‌‏کند: «به همین دلیل باید رئیس بعدی دانش و تخصص در این زمینه داشته باشد، از طرح‏‌های ملی و منطقه‌‏ای در حال اجرا یا در دستور کار، آگاه و اطلاعاتش به روز باشد تا بتواند در سیاست‏گذاری‏‌ها موثر عمل کند.» عضو شورای‌عالی گردشگری تاکید می‏‌کند: «برای اولین‌بار، مسئولان باید تصمیم بگیرند که افراد ناآشنا را برای این سمت برنگزینند.» محمد بهشتی نیز طی روزهای اخیر به‌عنوان یکی از گزینه‌‏های روی میز معرفی می‌‏شود؛ یکی از کسانی که گفته می‌‏شود حضورش در سازمان، گردشگری را به حاشیه خواهد راند. او که از سال 76 تا 83 ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را البته در زیر مجموعه وزارت ارشاد بر‌عهده داشت، کارنامه میراثی قوی‌‏ای دارد. بهشتی اکنون رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، عضو شورای‏عالی میراث فرهنگی و گردشگری و رئیس کمیته ملی ایکوم ایران است و پیش از این رئیس سازمان میراث فرهنگی، مدیر جشنواره فجر و مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی و مشاور ارشد سازمان میراث فرهنگی نیز بوده است. البته خود او در گفت‌‏وگویی در مورد شایعه انتصابش به ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌‏دستی و گردشگری ضمن ابراز بی‏‌اطلاعی از این مسئله گفته است: «اکنون اصلاً در ایران نیستم.» وی البته پیشنهادی نیز برای ریاست این سازمان ارائه نکرده و اظهار کرده است: «چیزی در این مورد به ذهنم نمی‏‌رسد.» گزینه دیگر هم مهدی حجت است؛ از روسای اسبق و بنیان‏گذاران سازمان میراث فرهنگی و کسی که اکثر قریب به اتفاق فعالان گردشگری چندان موافقتی با او ندارند. او وقتی نجفی به ریاست سازمان رسید، به‌‏عنوان قائم‏ مقام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این سازمان حضور یافت و البته با رفتن نجفی، او نیز استعفا کرد. برخی از فعالان صنعت گردشگری معتقدند چنانچه او در سمت قائم مقامی خود باقی مانده بود، شاید گردشگری به این سطح از توجه در سازمان مربوطه نمی‌‏رسید. در این گیرو دار حالا نام جمشید حمزه‏زاده - رئیس جامعه هتلداران هم از سوی یکی از سایت‏‌های وابسته به این جامعه به گوش می‌‏رسد، البته ظاهراً این گزینه چندان جدی نیست؛ زیرا رئیس جامعه تورگردانان می‏‌گوید که روز دوشنبه با وی جلسه داشته و چنین موضوعی را از او نشنیده است. با اینهمه، حمزه‏‌زاده گرچه پیش از این در دوره ریاست بقایی، در این سازمان حضور داشته اما بسیاری از کارشناسان تاکید می‌‏کنند چندان گزینه مناسبی در این زمینه نیست. حمزه‌‏زاده البته یکی از فعالان گردشگری است و در قامت استاد دانشگاه نیز در گردشگری نقش‌‏آفرینی می‌‏کند، اما به اعتقاد کارشناسان به کارگیری افرادی از بدنه بخش خصوصی می‏‌تواند شائبه رانت را در آینده ایجاد کند. گزینه‏‌های درون سازمان بسیاری از کارشناسان و فعالان گردشگری معتقدند که تا پایان دولت جاری، افرادی از درون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، بهترین گزینه‌‏ها برای تصدی پست ریاست این سازمان هستند. آنها به طور مشخص از معاونان گردشگری و سرمایه‌‏گذاری نام می‏‌برند که بیشتر در جریان اقدامات صورت گرفته در راستای توسعه گردشگری کشور هستند. به باور این کارشناسان، از آنجایی که مرتضی رحمانی موحد و سعید شیرکوند سوابق اجرایی و مدیریتی مناسبی دارند و چون در مدت حضور سلطانی‏‌فر در سازمان میراث فرهنگی، اطلاعات جامعی از فعالیت‏‌های صورت گرفته و بعضا مذاکرات انجام‏‌شده با طرف‌‏های داخلی و خارجی دارند، می‏‌توانند مانع تغییرات ناگهانی در این سازمان شوند. مرتضی رحمانی موحد، کارشناس علوم سیاسی و کارشناس ارشد حقوق بین‏‌الملل است و با زبان‏‌های انگلیسی و آلمانی آشنایی دارد. او پیش از اینکه معاون گردشگری کشور شود، در وزارت امورخارجه پست‏‌های مختلفی را به‌عهده داشته است؛ کارشناس سیاسی غرب اروپا، دبیر اول سفارت ایران در آلمان، رئیس دبیرخانه همکاری‏‌های اقتصادی سه‏‌جانبه، رئیس اداره تجارت خارجی و صادرات غیرنفتی، معاونت اقتصادی سرکنسول ایران در شانگ‌های چین، رئیس اداره دوم کشورهای مشترک‏‌المنافع و رئیس دبیرخانه سازمان همکاری شانگ‌های در وزارت امورخارجه، سفیر ایران در نیوزیلند، کارشناس ارشد سیاسی حوزه وزیر و معاونت آسیا- اقیانوسیه، مشاور ارشد رئیس مرکز آموزش و پژوهش‏‌های بین‏‌المللی وزارت امورخارجه و معاون امور اجرایی مرکز آموزش و پژوهش‌‏های بین‌‏المللی و رئیس سازمان ایرانی مجامع بین‏‌المللی وزارت امورخارجه تعدادی از این پست‏‏‌ها بوده است. در همین حال او در گفت‌وگویی بسیار کوتاه از بیان نظر خود درباره ویژگی‏‌هایی که رئیس آینده باید داشته باشد، خودداری می‌‏کند و می‏‌گوید: «ما کارمند دولت هستیم و در دولت برای تغییر مدیریت در هر دستگاه، فرآیندی وجود دارد که باید طی شود.» رحمانی موحد با تاکید بر اینکه هر تصمیمی که رئیس‌جمهوری در این باره بگیرد خوب است، اظهار می‌‏کند: «صلاح نیست بنده بیشتر در این باره حرف بزنم.» سعید شیرکوند نیز که بسیاری از ابتدای حضور وی در سازمان گردشگری، انتخاب وی را شایسته می‏‌دانستند، پیش از این در دولت اصلاحات مدیرکل دفتر اقتصاد کلان وزارت امور اقتصادی و دارایی و معاون امور اقتصادی این وزارتخانه بود. شیرکوند هم تاکنون از گفت‌وگو در این‏‌باره خودداری کرده است. پیشنهاد رئیس سازمان میراث فرهنگی برای تصدی وزارتخانه ورزش و جوانان، این پرسش را به ذهن متبادر می‌کند که چگونه فردی می‌تواند به دو سمت در دو حوزه جداگانه و دور از هم منصوب شود؛ امری که شائبه فردمحوری و همچنین ترجیح یک دستگاه به دستگاه دیگر را در اذهان عمومی ایجاد می‌کند. در واقع مسعود سلطانی‌فر به دنبال عدم رای اعتماد برای در دست گرفتن سکان وزارتخانه ورزش و جوانان، در راس سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و مشخص نیست که در صورت تصدی آن وزارت، چه گزینه دیگری برای این سازمان در نظر گرفته می‌شد. همچنین این موضوعات به صورت تلویحی امیدواری‌ها را نسبت به توجهی درخور به سه حوزه تحت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کمرنگ کرده و حالا فعالان این صنعت تنها امیدوارند، گزینه‌ای که از سوی آنها به رئیس‌جمهوری معرفی می‌شود، مورد بررسی قرار گیرد و به ریاست سازمان برسد توضیح درباره گمانه زنی ها برای انتخاب رییس سازمان میراث فرهنگی حمید ضیایی پرور - رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هر گونه اظهار نظر در باره تعیین گزینه جایگزین برای رییس سازمان میراث فرهنگی را تکذیب کرد. ضیایی پرور با اشاره به گمانه زنی‌های رسانه‌ها برای تعیین جانشین مسعود سلطانی فر بعد از انتخاب به سمت وزارت ورزش و جوانان گفت: رسانه‌های مختلف در روزهای اخیر اقدام به طرح گزینه‌ها و نامزدهای احتمالی جانشین سلطانی فر در سازمان میراث فرهنگی کردند و در این زمینه بیش از 10 اسم مختلف مطرح شده است. طبیعی است که رئیس جمهور به عنوان مقام ذی صلاح منصوب کننده ریاست سازمان میراث فرهنگی، نظرات افراد و گروه‌های مختلف را از مجاری متعدد دریافت کند و در نهایت تصمیم بگیرد که چه کسی را به عنوان رییس سازمان منصوب کند. به گزارش میراث فرهنگی، ضیایی پرور با تکذیب این نقل قول از وی مبنی بر اینکه «رئیس جمهور ازخود سلطانی فر خواسته اندکه گزینه جایگزینی خویش را به وی معرفی کند»گفت: من چنین چیزی نگفته ام و جمله من درست نقل قول نشده است چرا که طبیعی است انتخاب رییس سازمان میراث فرهنگی از اختیارات رییس جمهور است. رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بر حق رسانه‌ها برای اطلاع رسانی صحیح و دقیق تاکید کرد و گفت: امانت داری در انتقال دیدگاه‌ها و اظهار نظرها باعث جلب اعتماد مخاطبان به رسانه‌ها می‌شود.