فرودگاه، هواپیما یا مسافر؛ مساله کدام است؟
امروزه با شیوع ویروس کرونا بسیاری از عادت‌های پیشین ما تغییر کرده است. از جمله نحوه سفر و گردشگری که متاثر از شرایط جدید، آمادگی ویژه‌ای را طلب می‌کند.
در نخستین روزهای شیوع ویروس کرونا، یکی از اصلی‌ترین توصیه‌ها، عدم استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی بود. چرا که امکان انتقال این ویروس در مکان‌های پر تراکم افزایش می‌یافت. حتی کار به تعطیلی ناوگان حمل و نقل عمومی کشیده شد و برای روزهای زیادی ایستگاه‌های قطار و مترو، پایانه‌ها و فرودگاه‌ها خالی از مسافر شدند. چندی نگذشت که معلوم شد این ویروس به این زودی‌ها رفتنی نیست و تعطیلی ادامه‌دار این مکان‌ها هم امری است ناشدنی. مردم خسته از خانه‌نشینی طولانی دوباره بار سفر بستند و پروازها و حرکت قطارها از سر گرفته شد. با این همه، مسافرت هوایی با کاهشی جدی مواجه شد.
یکی از دلایل جدی این کاهش، ترس مردم از ابتلای به ویروس کرونا در هواپیما و فرودگاه‌هاست. به خصوص که گفته می‌شد ویروس کرونا در محیط‌های بسته امکان انتقال بیشتری پیدا می‌کند. همچنین انتقال از سطوح و رفت‌وآمد مداوم خدمه و تماس آنها با مسافران، از دیگر خطرهایی بود که برای مسافرت با هواپیما و قطار عنوان می‌شد.
از همین‌رو سازمان های بهداشتی و دولت‌ها دست به کار شدند و قوانین و مقرراتی برای شرکت‌های هواپیمایی و همچنین فرودگاه‌ها در نظر گرفتند.
انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) نیز با طراحی یک « نقشه راه ایمنی زیستی» در صدد شد تا به دولت‌ها برای حفظ اصول بهداشتی در فرودگاه‌ها یاری رساند.
برنامه پیشنهادی یاتا سعی کرده تا روی حضور مسافر در فرودگاه متمرکز شود و سعی دارد تا امکان انتقال از سطوح را به حداقل برساند. از جمله این که خواسته است تا دسترسی مسافران به ساختمان ترمینال‌ها محدود شود، دمای بدن همه در تمام مبادی ورودی اندازه‌گیری شود، مسافران اطلاعات تماس و سلامت خود را ارائه دهند، برخی کارها مانند تحویل بار در فرودگاه خودکار شود، مسافران چک-این و کارت پرواز خود را قبلا پرینت بگیرند
نکته مهمی که یاتا به آن اشاره می‌کند این است که خطر ابتلا در هواپیما نسبتا پایین است و نیک کریم معاون یاتا گفته که حفظ فاصله داخل هواپیما لازم نیست.
در میان این تردیدها و نگرانی‌ها اما، بسیاری از فرودگاه‌ها نیز دست به کار شدند و سعی کردند تمهیداتی برای حفظ اصول بهداشتی در ترمینال‌ها پیش بینی کنند. مثلا در ترکیه، برای سفر علاوه بر بلیت و مقدمات اداری مرسوم، مسافر باید کد اجازه سفر دریافت کند. این کد براساس شماره ملی افراد و سابقه تماس با افراد بیمار یا زندگی و کار در مکان‌های پرخطر صادر می‌شود. اگر خود فرد یا اطرافیانش در فهرست بیماران، بهبودیافتگان یا ناقلان نباشند، اجازه سفر دارند. خرید بلیت تنها با ارائه این کد امکان‌پذیر است. از آن جایی‌که تمام ساکنین ترکیه باید محل زندگی خود را به دولت اعلام کنند، ردگیری افراد ناقل یا کسانی که جواب آزمایش کرونایشان مثبت شده است، دشوار نیست.
در ایران نیز حفظ فاصله اجتماعی، حذف پذیرایی و توزیع ماسک و ژل ضدعفونی در بسیاری از فرودگاه‌ها به یک رویه ثابت درآمده است. نصب برچسب‌های رعایت فاصله اجتماعی در محل دریافت کارت پرواز و یا صف کنترل، حذف تماس فیزیکی در بازرسی بدنی، و کاهش تعداد مسافران در اتوبوس‌های شاتل نیز از دیگر مواردی است که در فرودگاه‌ها برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا لحاظ شده است.
در فرودگاه کیش نیز به علت شرایط ویژه این جزیره و حجم بالای پرواز و رفت‌وآمد مسافر، تمهیدات لازم برای رعایت حداکثری ضوابط و پروتکل‌های بهداشتی در نظر گرفته شد. برچسب گذاری سالن‌های فرودگاه و فاصله گذاری ، ضدعفونی مکرر ترمینال‌ها، سرویس‌های بهداشتی و چرخ‌های حمل بار ، ضدعفونی بار مسافران پس از تخلیه از هواپیما ، نصب دوربین‌های پیشرفته تب‌سنجی، ضدعفونی هواپیما قبل از ورود و پس از خروج مسافر و الزام استفاده از ماسک و دستکش از جمله مواردی است که هم مورد تاکید یاتا و هم سازمان هواپیمایی کشوری است و در فرودگاه کیش نیز اجرایی می‌شود.
با این حال، همواره گزارش‌های زیادی از عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی در فرودگاه‌های سراسر کشور منتشر می‌شود؛ امری که البته اختصاص به ایران ندارد و تقریبا یک مشکل جهانی است. چنان که در روایت یکی از خبرنگاران ایندیپندنت از فرودگاه بریتانیا آمده است : « البته تمام سخت‌گیری‌ها بعد از خروج از هواپیما تمام شد. انگار وارد دنیای قبل از کرونا شده باشیم. ازدحام دربرابر ورودی‌ها و خروجی‌ها، صف بازرسی گذرنامه مانند تمام روزهای تابستانی در فرودگاه‌های لندن پر از مسافران آفتاب‌سوخته و گردش‌گران هیجان‌زده بود. اگرچه روی زمین نشانه‌های فاصله‌گذاری اجتماعی را چسبانده بودند اما اثری از توجه مردم یا تذکر پلیس فرودگاه نبود.
غیر از مأمور بازرسی گذرنامه که فرم و مدارک را کنترل کرد، هیچ‌کدام از کارکنان فرودگاه ماسک به‌صورت نداشتند. کودکان خسته از سفر مثل همیشه روی زمین نشسته بودند و بازی می‌کردند....به‌یک‌باره وارد دنیایی شدیم که گویی اثری از کرونا و این ویروس موذی نشنیده بودند.»
واقعیت آن است که در شرایط فعلی اقتصادی کشور و آسیب‌های ناشی از کرونا محدود کردن پروازها یا کاستن از حجم مسافران، ایده‌ای عملی نیست. چه این که اقتصاد جایی مانند کیش مبتنی بر گردشگری و جذب توریست است.
بنابراین فعلا تنها راه همزیستی با کرونا و کنار آمدن با آن در موقعیت‌های مختلف از جمله سفر است؛ این سفر چه از طریق هواپیما باشد چه قطار و چه هر وسیله دیگری مستلزم رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی توسط خود مسافران است. اگرچه شرکت‌های هواپیمایی و مسئولان فرودگاه‌ها وظیفه دارند تا زمینه را برای اجرای قوانین و دستورالعمل‌های بهداشتی فراهم کنند، اما در نهایت، حفظ فاصله اجتماعی در موقعیت‌های مختلف، امری است که با الزام و تذکرهای بیرونی تا حدودی عملی است و رعایت حداکثری آن همکاری مردم را طلب می‌کند.
