اقتصاد معدن، چالش حمل‌ونقل مواد معدنی و توسعه دریامحور

در سال ۹۸ قراردادی در قالب BOT ساخت بهره برداری و (انتقال بین شرکت همراه جاده ،ریل دریا هیمکو) و سازمان بنادر و دریانوردی منعقد و به موجب این قرارداد ۱۸۰ هکتار زمین در غرب بندر شهید رجایی به پروژه شرکت هیمکو اختصاص یافت در مرحله اول این پروژه ۶۷ هکتار از این زمین به شرکت تحویل داده شد و در گام اول پروژه جهت تاسیس یک پایانه مکانیزه با ظرفیت جابجایی سالانه ۱۰ میلیون تن مواد فله معدنی – کلید خورد سرمایه گذاری در نظر گرفته شده برای این طرح چیزی حدود ۷ هزار میلیارد تومان است که بخشی از آن از در قالب افزایش سرمایه از سوی سهامداران به پروژه تزریق شده است.

با توجه به نبود یک پایانه اختصاصی و مکانیزه در بخش معدن بنادر منطقه بندرعباس در صادرات و واردات مواد فله معدنی همواره با مسائل متعددی روبرو بوده است که از مهمترین آنها میتوان به ایجاد آلودگی زیست محیطی زمان طولانی تخلیه و بارگیری و اتلاف مقدار زیادی از مواد در حین جابجایی به روش سنتی و غیر مکانیزه اشاره کرد که مجموعاً هزینه های قابل توجهی را روی همچنین دست تمامی ذینفعان باقی گذاشته است.

هزینه دو برابری حمل جاده ای نسبت به ،ریلی باعث اقبال معدنکاران به حمل و نقل ریلی شده ،است به طوری که طبق برآوردها حدود ۷۰ درصد حمل بار در بخش ریلی مربوط به مواد فله معدنی است.

محسن نادری مدیر عامل شرکت همراه ،جاده) ،ریل (دریا با اشاره به پیشرفت حدوداً ۱۱ درصدی پروژه و انجام عملیات خاکی و استقرار گروه های اجرایی در منطقه بیان کرد پیش بینی ما این است که طی پنج سال آینده احداث این ،پایانه به پایان برسد؛ البته با ساخت هر بخشی از پایانه که به اتمام برسد بهره برداری از آن آغاز میشود و لزومی به اتمام صد درصدی پروژه نیست و سرمایه پذیر در این خصوص قول همکاری داده است.

وی افزود: در همین راستا علاوه بر تکمیل ،پروژه ساماندهی بخشهای غیر مکانیزه و سنتی بندر و انتقال آن به بخشهای مکانیزه همزمان در دستور کار ما قرار دارد.

نادری ادامه داد چشم انداز ما احداث پنج پست اسکله برای پهلوگیری کشتی هایی با ظرفیت ۱۵۰ هزار تن است. در گام اول پروژه با توجه به لایروبی در دست اقدام ، کشتیهای ۸۰ هزار تنی قابلیت بارگیری یا تخلیه خواهند داشت.

مدیر عامل هیمکو» تاکید :کرد نکته مثبتی که در خصوص این پروژه می توانم به آن اشاره کنم این است که برخلاف برخی پایانه های دیگر مسیر زمین اختصاص یافته به پروژه بن بست نیست و امکان توسعه تا ۵۰ میلیون تن را نیز دارد؛ بنابراین چنانچه در آینده نیاز به پهلوگیری کشتیهای عظیم تر باشد این امکان وجود دارد که آن را توسعه دهیم؛ هرچند که فرم کف اراضی دریایی در خلیج فارس و عمق آب از عوامل محدود کننده است.

وی افزود: مهندسین مشاور پروژه مطالعات مفصلی در خصوص شناخت دریا و زمین در این منطقه انجام دادهاند بیش از یکصد پلان جانمایی برای این پایانه طراحی شده تا محل احداث اسکله مسیر ریلی محل استقرار کشتیها و همچنین ظرفیتهای توسعه تا ۵۰ میلیون تن جابه جایی سالانه بار به دقت بررسی شود.

نادری در پاسخ به این سوال که در حال حاضر تخلیه و بارگیری کشتیها چند روز طول میکشد بیان :کرد با توجه به انجام غیر مکانیزه این امر، یعنی تخلیه بارها به روش غیر مکانیزه و سپس بارگیری به همین شکل، حدود ۱۵ الی ۲۰ ،روز بسته به میزان بار ارسالی طول میکشد؛ در حالی که با راه اندازی پایانه مکانیزه این مقدار به ۳ تا ۴ روز کاهش خواهد یافت.

وی خاطرنشان کرد عدم وجود پایانه مکانیزه و همچنین زمان طولانی تخلیه و بارگیری در کشتیها ترافیک شدیدی را در منطقه ایجاد کرده و باعث شده واگنها همواره در این منطقه دچار رسوب و توقفهای طولانی شوند؛ چرا که نبود پایانه اختصاصی باعث شده این روند تداخلاتی با صادرات و واردات بقیه مواد و محصولات نیز داشته باشد هرچند که برخی شرکتهای بزرگ معدنی اقداماتی در خصوص مکانیزاسیون تخلیه و بارگیریها در محدودههای اجرائی خود انجام دادهاند اما تاکنون اقدام وسیعی که نه تنها شرکتهای سهامدار، بلکه همه شرکتهای دیگر نیز بتوانند از خروجی آن استفاده کنند و در محیط بندرهای مهم کشور ،باشد صورت نگرفته است.

مدیر عامل شرکت همراه ادامه داد در حالی که سیر یک واگن از کرمان به بندر عباس در حالت بهینه میتواند بین ۷ تا ۹ بار در ماه باشد در حال حاضر ۲.۵ تا ۳ و در بهترین حالت ۴ بار در ماه است.

وی همچنین درباره میزان اتلاف مواد فله معدنی در حین تخلیه و بارگیری به روش سنتی بیان کرد بر اساس گزارشات و شواهد میدانی برآورد میشود در حدود ۳ تا ۱۰ درصد مواد در حین جابجایی هدر می رود؛ چرا که وقتی در یک مرحله با روش غیر مکانیزه بار روی زمین تخلیه می شود و سپس با همان روش در کشتی بارگیری می شود در این حین بخشی از بار روی زمین ریخته میشود که در مقادیر کلان مقدار بسیار قابل توجهی است.

نادری تاکید کرد: علاوه بر موضوع پرت مواد فله ، آلودگی زیست محیطی که ایجاد میشود برای افرادی که در آن مناطق مشغول به کار هستند و همچنین ساکنین اطراف منطقه و اکوسیستم دریایی در آن نواحی آسیبهای جدی به همراه دارد که با مکانیزه کردن این امر، بخش بسیار زیادی از این آلودگیها برطرف میشود.

مدیر عامل «هیمکو اذعان داشت باید توجه داشت که از ابتدای تاسیس این بندر یعنی دهه ۶۰ ،تاکنون بارگیری و تخلیه مواد فله معدنی با همین روش غیر مکانیزه انجام میشود و این امر باعث شده ما حتی نتوانیم از زیرساختهای ریلی موجود استفاده بهینه کنیم؛ چرا که از محل بارگیری تا بندرعباس قطارها سرعت معمول خود را دارند اما پس از رسیدن به بندرعباس متوسط سرعت حرکت قطارها حدود ۴.۵ کیلومتر در ساعت است و این به معنای آن است که ما توقفهای بسیار طولانی را در این مناطق داریم و تا زمانی که وضعیت پایانه ها بهبود نیابد توسعه زیرساختهای ریلی به تنهایی پاسخگو نخواهد بود.

وی افزود: می توان گفت که منطقه بندرعباس و بالاخص بندر شهید رجایی قلب اقتصادی ایران است و کریدورهای ریلی و جاده ای به مثابه رگهای این قلب .هستند در شرایطی که بخش عظیمی از صادرات و واردات کشور از این منطقه صورت می گیرد، عدم توسعه آن یعنی عدم توسعه کافی در اقتصاد کشور و رسوب لجستیکی در قلب اقتصادی ایران.

نادری تاکید :کرد در اقتصادی که قرار است معدن جای نفت را بگیرد توسعه زیرساختهای معدنی باید اولویت ما باشد. با توجه به همسایگی ایران با کشورهای CIS و ،افغانستان توسعه بخش حمل و نقل میتواند باعث شود بخشی از جابه جایی مواد معدنی از این کشورها از طریق بنادر ما صورت بگیرد.

مدیر عامل شرکت همراه بیان :کرد متاسفانه رتبه کشور ما در بخش شاخص های لجستیکی از عدد ۶۴ در سال ۲۰۱۸ به رتبه ۱۲۳ در سال ۲۰۲۳ کاهش پیدا کرده است؛ بنابراین ما باید تلاش کنیم ابتدا به رتبه قبلی برگردیم و سپس وضعیت را بهبود دهیم. عدم توسعه

بخش حمل و نقل همراستا با بخش صنعت و معدن کشور همواره هزینه های زیادی را به فعالان این بخش تحمیل کرده است.

وی ادامه داد: این پروژه می تواند نتایج بسیار مثبت اقتصادی و نقش قابل توجه در کاهش هزینه های حمل و نقل و به دنبال آن هزینه تمام شده فعالیتهای معدنی داشته باشد؛ چرا که با وجود ممنوعیتهای خام فروشی ما به هرحال به صادرات حداقل سالانه ۱۰ میلیون تن مواد فله معدنی و همچنین واردات برخی مواد اولیه ،ضروری نیاز داریم از طرفی وجود پایانههای مکانیزه ریلی مواد فله معدنی در مجاورت دریا به همسایگانی که دارای مواد معدنی غنی هستند این اطمینان را میدهد که با ترانزیت مواد فله معدنی از مسیرهای ایرانی، علاوه بر استفاده از ظرفیت کارخانجات فرآوری در طول مسیر از امکانات پایانههای مکانیزه ریلی هم به خوبی میتوانند استفاده کنند عملا کالای معدنی خود را در هر سطحی که تمایل داشته باشند به مشتریان خارجی خود فروخته و از طریق ایران ترانزیت کنند. همچنین با توجه به ابلاغ سیاستهای کلی توسعه دریامحور توسط مقام معظم رهبری و استفاده از پتانسیلهای موجود، این پروژه و تکثیر چنین پروژههایی در این امر بسیار تاثیرگذار هستند.

لازم به ذکر است این پروژه با محوریت شرکت سرمایه گذاری توسعه معادن و فلزات و معادن) و همچنین مشارکت سایر شرکتهای بزرگ معدنی ایران همچون تجلی توسعه معادن و فلزات شرکتهای معدنی و صنعتی ،گل گهر ، چادرملو و گهرزمین و شرکت سرمایه گذاری امید در حال انجام است.