هفته خطیر برای مذاکرات موازی سوریه

با فعالیت‌های دیپلماتیک بناست دو اجلاس مجزا در مورد سوریه، این هفته برگزار شود تا فشاری تعیین‌کننده بر هر دو طرف برای خاتمه جنگ داخلی و حرکت سریع به سوی تدوین قانون جدید که احتمالا بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، را در قدرت نگه می‌دارد اعمال کنند.

داعش در سوریه در حال سقوط است و اپوزیسیون دموکراتیک بشار اسد از نظر نظامی در حال عقب‌نشینی است. روز چهارشنبه سه قدرت اصلی منطقه‌ای، روسیه، ایران و ترکیه، در سوچی- تفرجگاه روسیه در دریای سیاه- تشکیل جلسه می‌دهند تا در مورد کاهش دشمنی‌ها و رسیدن به یک توافق سیاسی به عقب بنشینند. در همین روز به طور جداگانه حدود ٣٠ گروه مخالف اسد در ریاض، پایتخت عربستان‌سعودی، برای مدت سه روز مذاکراتی را با هدف تشکیل و شکل‌دادن به یک تیم مذاکره‌کننده وسیع قبل از اینکه مذاکرات صلح سازمان ملل در روز ٢٨ نوامبر در ژنو انجام شود، آغاز خواهند کرد. به‌نظر می‌رسد روسیه که در سوریه از امتیاز برتری نظامی برخوردار است، خواهان دورزدن فرایند صلح سازمان ملل بوده و بر یک راه‌حل سیاسی با سایر ضامن‌های منطقه‌ای، ایران و ترکیه، تمرکز کرده باشد.

به‌منظور تدارک و آماده‌سازی شرایط برای اجلاس سوچی، وزرای خارجه این سه کشور در آنتالیا در روز يكشنبه با هم ديدار كرده‌اند. اين سه وزير خارجه در آنتاليا برنامه‌هايي را براي برگزاري كنگره سوريه در جهت برقراري يك گفتمان ملي تدوين كرده‌اند؛ برنامه‌هايي كه در آنها طيف وسيعي از گروه‌‌هاي اپوزيسيون شركت خواهند كرد. نكته خاص و ويژه در اين مورد اين است كه وزرای خارجه اين سه كشور امكان دعوت از گروه‌هاي كُرد كه كنگره ملي را مورد بحث قرار داده‌اند، چيزي كه ترك‌ها تا همين اواخر مخالف آن بوده‌اند.

در این نشست توصيه‌هايي در مورد نقش آتي كردها براي هر سه رئيس‌جمهوري، به منظور تأييد آنها در روز چهارشنبه فرستاده شده‌اند. همچنين توافق شده است رؤساي ستادهاي مشترك ارتش‌هاي سه كشور به‌زودي براي بحث در مورد امكان به‌كارگيري نيروهاي نظامي‌شان به‌عنوان ضامن‌هاي آتش‌بس در مناطق عاري از منازعه با هم ديداري داشته باشند. تا اینجا چهار منطقه غیرنظامی در استان ادلب، حمص، و بقیه جاها برقرار شده‌اند. گروه‌های اصلی اپوزیسيون سوری زیر چتر کمیته عالی مذاکرات با جدول زمان‌بندی روسیه مخالف‌اند. آنها به فرایند صلح سازمان ملل در ژنو دل بسته‌اند.

نیت بیان‌شده آنها این است که به قول سازمان ملل برای به‌شراکت‌گذاشتن قدرت و انجام انتخابات وفادار بمانند، اما در ریاض کمیته عالی مذاکرات تحت فشار روسیه و پشتیبان اصلی‌اش، ترکیه، قرار خواهد گرفت تا به سازشی برای وسیع‌کردن تیم مذاکره‌کننده‌اش دست یابد. تا اینجا کمیته عالی مذاکرات در برابر بالابردن فشار بین‌المللی برای مقاومت کرده است، فشار به منظور پذیرفتن اینکه اسد تنها در صورتی قدرت را رها خواهد کرد كه یک انتخابات عادلانه تحت نظارت سازمان ملل رأی نیاورد؛ دیپلماسی روسی در چارچوب محدودیت‌های خودش عمل می‌کند.

این دیپلماسی مجبور است تا اولین کنگره پیشنهادی خود را که در ابتدا برای ١٨ نوامبر تعیین شده بود به تأخیر بیندازد. این به‌تعویق‌انداختن برگزاری کنگره پس از اینکه ترکیه به حضور کردها در آن اعتراض کرد و کمیته عالی مذاکرات تماما آن را تحریم و مذاکرات را تحت عنوان «رژیم با رژیم بحث می‌کند» محکوم کرد، رخ داده است. طرح‌های مطروحه برای برگزاری یک کنگره جدید به منظور تصویب یک قانون اساسی جدید برای سوریه احتمالا در سوچی دوباره مطرح خواهد شد. ایران خواهان تصویب این امر است که نیروهایش در سوریه باقی بمانند؛ نیروهایی که در نزدیکی مرز با اسرائیل قرار خواهند گرفت - بیرون- دادی که عمیقا نه‌تنها اسرائیل، بلکه عربستان‌سعودی ترکیه خواهان حمایت روسیه از طرح‌هایش برای تضعیف کردها در شمال‌غرب سوریه و شخصا شهر تل ریفا در آفرین کوچک‌ترین استان از سه استان کردنشین سوریه است.

سود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، روز یکشنبه ادعا کرده که ٢٠ درصد از سوریه اکنون تحت اشغال کردها قرار دارد؛ وضعیتی که او آن را «شرایطی خطرناک» توصیف کرده است. پوتین خواهان رهاکردن کردهای سوریه نخواهد بود، اما او و اردوغان عمیقا در یکدیگر پس از حمایت از طرف‌های مختلف در طول بیشتر سال‌های جنگ داخلی شش ساله سوریه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. اجلاس سوچی ششمین جلسه دیدار بین پوتین و اردوغان در سال جاری است. آنها همچنین ١٣ مکالمه تلفنی نیز داشته‌اند. پوتین باید در مورد اینکه آیا راه‌حل چهل‌تکه‌اش در مورد مناطق دور از منازعه و آتش‌بس می‌تواند درست عمل کند یا نه تصمیم‌گیری کند.