ضرورت آزادی ارتباطات روزنامه‌نگاران در ناآرامی‌ها

اینترنتی که در اختیار خبرنگاران قرار داده شد، به بهتر شدن شرایط کمک کرد

محمدصادق عرب ـ مدیر مسوول تابناک ـ  درباره‌ی اینکه چقدر لازم است رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران در اوج ناآرامی‌ها از آزادی عمل و ارتباطات برخوردار باشند؟ با یادآوری اینکه بعضی از خبرنگارانشان از اینترنت همراه مخابرات برخوردار بودند و البته در محل پایگاه خبری اینترنت نداشتند، گفت: این ماجرا نوعی پدافند غیرعامل است و در جنگی که درمی‌گیرد رسانه‌ها به مثابه سربازان رسانه‌ای این کشور هستند و موظفند از حریم و حدود کشور دفاع کنند؛ بنابراین وقتی به ابتدایی‌ترین امکانات که اینترنت است، دسترسی نداشته باشند می‌توان گفت که هیچ فرقی با مردم عادی ندارند. در این‌گونه مواقع می‌توان گفت رسانه‌ها سربازانی خلع سلاح شده در میدان نبرد هستند. مثل این می‌ماند که دست و پای رسانه را بسته‌ باشید و آن را به استخری انداخته و از او بخواهی با بی بی سی و ایران اینترنشنال و من و تو مسابقه بدهد. این رسانه‌های خارج نشین در این گونه موارد با دسترسی و امکانات زیاد، هر گونه که بخواهند تولید محتوا می‌کنند و آن را به خورد مخاطبان خود می‌دهند.

مدیرمسوول تابناک با اشاره به اینکه در نهایت نتی که در اختیار خبرنگاران قرار داده شد، کمی به بهتر شدن شرایط کمک کرد، افزود: اما باز هم شما اگر می‌خواستید خبری را از برخی ارگان‌ها از جمله بانک مرکزی و روابط‌عمومی نهادهای حاکمیتی دریافت کنید، امکان‌پذیر نبود. بنابراین در چنین شرایطی تنها رسانه‌ها نیستند که باید به نت دسترسی داشته باشند، بلکه ارگان‌های بالادستی هم برای ارسال اطلاعیه و خبر نیازمند دسترسی به اینترنت هستند. 

عرب تاکید کرد که در مدیریت دسترسی به اینترنت، باید مثل جراحی عمل کنند؛ یعنی در شرایط استریل‌شده سره را از ناسره جدا و با دقت کار کنند.

عرب در پایان در پاسخ به اینکه این میزان دسترسی رسانه‌ها به اینترنت در ناآرامی‌ها چقدر به آزادی عمل رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران کمک کرد؟ گفت: به نظرم این میزان کمک کم بود. البته اشاره به این نکته ضروری است که دست رسانه‌ها در انتشار اخبار به واسطه‌ی حضور معاونت محترم مطبوعاتی که مسوولیت پذیرفته بودند و به میدان آمده بودند، اندکی باز بود. حداقل این بود که توانستیم برخی خبرها را پوشش دهیم. سابقا مسوولیتی پذیرفته نمی‌شد و اخبار هم پوشش داده نمی‌شد. این بار اما معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد ـ آقای خدادی ـ به ما کمک کردند و البته ما کسی را جز ایشان در میانه این میدان جنگ رسانه‌ای ندیدیم.

داشتن اینترنت قطعا بی‌تاثیر نبود

مهران کرمی ـ مدیر مسوول روزنامه همشهری ـ نیز  کرد: وقتی رسانه‌ها کارکردشان را داشته باشند، اطلاعات و ارتباطاتشان داشته باشند، این موارد و عناوین امنیتی به حداقل می‌رسد و راحت‌تر می‌توان شرایط را مدیریت کرد. نمونه‌هایی آن هم می‌توان به کشورهایی اشاره کرد که این نوع اغتشاش‌ها و درگیری‌ها در آنها هست و اطلاعات هم رد و بدل می‌شود، اما در عین حال کنترل‌شده است. اغتشاشات چون معلول مسائل دیگر است، نگرش امنیتی باعث می‌شود در یک شکل خشنی بروز کند. اگر عوامل و ریشه‌ها شناسایی شوند و به موقع با آنها برخورد شود به این شدت نمی‌شود که در سطوح امنیتی قرار بگیریم. وقتی به آن سطح امنیتی حاد می‌رسد طبیعتا مطبوعات و رسانه‌ها و اینترنت و اینها هم از آسیب دور نیستند و بالاخره ضربه می‌بینند.

وی در ادامه گفت: اندک باز بودن فضای رسانه و داشتن اینترنت قطعا بی‌تاثیر نبود و بهتر از این بود که کلا ارتباط قطع باشد. البته در جامعه‌ای که اینترنت برای همه قطع باشد و برای عده‌ معدودی به اسم رسانه‌ها باز باشد، عملا اطلاع‌رسانی آن‌طور که باید انجام نمی‌شود.

مدیر مسئول روزنامه همشهری تاکید کرد: ما به عنوان روزنامه‌نگار و اهل رسانه اعتقاد داریم که هر چه شما اطلاعات بیشتری را در جامعه تبادل کنید و شفافیت بیشتری داشته باشید، خود این، ضریب امنیتی را بالا می‌برد؛ بنابراین من به هیچ وجه نمی‌توانم بپذیرم برای اینکه امنیت برقرار شود، همه دسترسی مردم و رسانه‌ها به فضای مجازی قطع شود.

کرمی در پایان در پاسخ به اینکه این میزان دسترسی رسانه‌ها به اینترنت چقدر به آزادی عمل رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران کمک کرد؟ اظهار کرد: نکته مهم این بود که معاونت مطبوعاتی با رسانه‌ها تعامل داشت. ارتباط و تعامل معاونت مطبوعاتی با رسانه‌ها در سطح لازم وجود داشت و مشکلی از آن بابت نبود. هرچند که تعامل تعیین‌کننده‌ای نبود. معاونت مطبوعاتی در این حوزه سیاستگذار نبود و فقط قوانین را ابلاغ می‌کرد.

اعتبار از دست رفته رسانه‌ها را بازیابی کنیم

مهدی رحمانیان ـ مدیرمسوول روزنامه‌ی شرق ـ نیز خاطرنشان کرد: پیش از پرداختن به این مساله باید به این نکته بپردازیم که رسانه‌های ما هیچگاه فرصت رشد پیدا نکرده‌اند که مرجع اصلی مردم بشوند؛ بنابراین باید به این جمع‌بندی برسیم که نگاهمان و رویکردمان نسبت به رسانه‌ها درست نبوده و همین نگاه و رویکرد باعث شده رسانه‌ها از مرجعیت بیفتند و نگاه مردم از رسانه‌های داخلی را به رسانه‌های خارجی سوق دهد. در چنین حالتی به طور طبیعی اگر اینترنت هم بود و رسانه‌ها از آزادی عمل هم برخوردار بودند، چه بسا مخاطبان آن اعتماد لازم را به آنها نداشتند.

وی ادامه داد: معتقدم پیش از پرداختن به موضوع اینترنت که بود و نبود آن تاثیری داشته یا نه باید به این بپردازیم که ما چرا با رسانه‌هایمان به گونه‌ای رفتار کردیم که آنها را از خاصیت اصلی دور کرده‌ایم. رسانه‌ها اگر خاصیت واقعی خودشان را داشتند طبیعتا می‌توانستند با مخاطبانشان وارد دیالوگ بشوند. حرف‌های آنها را منتقل کنند و حرف‌های مسؤولان را به آنها. وقتی رسانه‌های ما خاصیت واقعی خودشان را ندارند، قطعی و وصل اینترنت خیلی تاثیر آنچنانی به طور طبیعی نداشته است.

مدیر مسوول روزنامه‌ شرق با اعتقاد بر اینکه رسانه‌ها باید به گذشته‌ی خود برگردند و به آسیب‌شناسی خود بپردازند، یادآور شد: اعتبار رسانه‌ها باید برگردانده شود و رسانه‌ها با اقتدار وارد صحنه شوند. پوشش ندادن حوادث مساوی با حل شدن مسئله نیست، منتهی نوع پوشش حوادث هم می‌تواند آموزش داده شود، و رسانه‌ها خودشان می‌توانند اتومات عمل و مدیریت کنند و به جایی نرسیم که رسانه‌ها اگر درست هم می‌گویند بی‌توجهی به آنها بشود. در حوادث دی ۹۶ تلویزیون جمهوری اسلامی تعداد کشته‌ها را دقیق و پیش از آنکه رسانه‌های معاند خارجی عددسازی کنند اعلام کرد. معتقدم این اعتماد دوسویه باید بین مخاطب و رسانه ایجاد شود. یک بخشی از آن توسط خود رسانه‌ها صورت می‌گیرد و بخشی از آن توسط حاکمیت. زمان زیادی هم لازم نیست طی شود. ما می‌توانیم با نگاه واقع‌گرا به مسائل خیلی زود اعتبار از دست رفته را بازیابی کنیم آن هم با نگاه مثبت. با این نگاه در موارد دیگر که امیدواریم هیچ‌گاه پیش نیاید، بحث حوادث در جامعه‌مان را مدیریت کنیم.

آزادی ارتباطات روزنامه‌نگاران در اوج ناآرامی‌ها

از جمله افرادی که در زمانی که اینترنت در کشور قطع بود به آن دسترسی داشت، عباس عبدی، رییس هیات مدیره روزنامه‌نگاران استان تهران بود که تقریبا هر روز کانال «آینده» خود را با یادداشت‌ها و تحلیل‌هایش درباره حوادث جاری کشور به‌روز می‌کرد.

او در این زمینه به گفت: از مدت‌ها پیش و به‌ویژه پس از فیلترینگ تلگرام و با توجه به نیاز روزنامه‌نگاران به این امکان، انجام فعالیت حرفه‌ای آنان با سختی همراه شده بود از این رو درصدد بودیم که این دسترسی را بهبود بخشیم.

عبدی ادامه داد: هر چند همواره در مواضع و تمام اطلاعیه‌های خود بر حق دسترسی آحاد مردم به اطلاعات و اینترنت و شبکه‌های اجتماعی تاکید کرده‌ایم ولی واقعیت این بود که آن اتفاق بر خلاف مقررات رخ داده بود از این رو کوشیدیم تا از طریق دولت و با توجه به برنامه‌های اعلامی آن و وزارت ارتباطات مساله را حل کنیم زیرا همکاران روزنامه‌نگار هر روز با مشکلات ارتباطی بیشتری مواجه بودند. در نتیجه از این طریق اقدام و موافقت شد تا همکاران روزنامه‌نگار معرفی و از دسترسی آزاد برخوردار شوند که مورد موافقت قرار گرفت و همه همکاران و اعضایی که درخواست برقراری این امکان را داشتند معرفی شدند.

وی افزود: متاسفانه هنگامی که تعداد اندکی از مردم این دسترسی را دارند از کارایی آن کاسته می‌شود چون کارایی آن مرتبط با کمیت حضور دیگران هست. ولی در همین حد هم که این امکان فراهم شد توانست چراغ بخش بسیار محدودی از اطلاع‌رسانی را روشن نگه‌ دارد. بویژه آن که رسانه‌های مربوط نیز اینترنت داشتند و این ارتباط برقرار شد.

وی در پایان ابراز امیدواری و درخواست کرد که هر چه زودتر محدودیت‌های موجود پایان پذیرد.

به نظر وی بخشی از عصبانیت مردم احتمالا ناشی از همین محدودیت نیز بود. به عقیده وی مدیریت کشور باید سیاست خود را با دسترسی آزاد به رسانه هماهنگ کند و نه برعکس.

رسانه‌ها در انتقال پیام‌ به مردم تا آنجا که مقدور بود درست عمل کردند

مسعود حیدری ـ مدیرعامل ایلنا ـ هم در این زمینه اظهار کرد: بهتر بود بستری فراهم می‌شد تا صدای مردم و اعتراضاتشان شنیده می‌شد و رسانه‌های‌ داخلی هم فارغ از خاستگاه جناحی‌شان باید اعتراضات را بازتاب می‌دادند. اتفاقی که افتاد، در ۴۸ ساعت بعد از سهمیه‌بندی بنزین، رسانه‌های داخلی هیچ نقشی نداشتند و کاره‌ای نبودند و در واقع رسانه‌های خارجی خروجی بیشتری داشتند. در واقع خبرنگاران ما امکانی برای انتقال خبر و رساندن خبر نداشتند. این بزرگترین خطایی بود که ما در مدیریت شرایط با آن روبه‌رو بودیم هر چند که مطرح شد تصمیم مصوبه از سوی شورای امنیت کشور بود. پس از اینکه سطح خشونت بالاتر رفت و اعتراضات جدی‌تر شد، مردم که بی‌اطلاع از همه چیز بودند، شاید یک عده‌ی زیادی به جهت اینکه از ماجرا مطلع شوند وارد این عرصه شدند اما واقعا آن دسته از مردمی که اعتراض کردند هیچ ارتباطی با اغتشاش‌گران نداشتند. منتهی ما چون درست نمی‌توانستیم پیام را به مردم منتقل کنیم و از جهتی چون خود مردم ارتباطشان با رسانه‌ها هم قطع بود و سرعت انتقال پیام و اخبار درست هم از رسانه‌های داخلی گرفته شد، اطلاع‌رسانی‌ها آنگونه که باید اتفاق نیفتاد. ما فقط صدا و سیما را داشتیم که آن هم با سلیقه و میل خودش و آنچه که صلاح می‌دانست اطلاع‌رسانی می‌کرد، این دومین اشتباه در قطعی اینترنت بود. برای رسانه‌های داخلی فقط یک کانال محدود درست شد، اما در عوض رسانه‌های آن طرف از تنوع بیشتری برای انتقال پیام برخوردار بودند.

وی ادامه داد: درست است دسترسی مردم به رسانه‌ها امکان‌پذیر بود، اما بسیاری از مردم تصورشان این بود که چون ارتباط اینترنتی با مراکز دیگر تعطیل است در ارتباط با رسانه‌ها هم همین طور است. از این طرف هم تعداد محدودی از خبرنگاران به اینترنت دسترسی داشتند. ولی اتصال اینترنت در ارتباط با خبرگزاری ایلنا با سه روز تاخیر اتفاق افتاد و توانستیم برطرف کنیم. بنابراین اینگونه نبود که همه‌ی رسانه‌ها بدون مشکل کارشان را انجام داده باشند.

مدیرعامل ایلنا در پایان در پاسخ به اینکه این میزان دسترسی رسانه‌ها به اینترنت در اوج ناآرامی‌ها چقدر به آزادی عمل رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران کمک کرد؟ اظهار کرد: تا حدودی بعد از جریانات و دو سه روزی که از این جریانات گذشت توانستند مقداری شرایط را در رسانه‌های داخلی مدیریت کنند و توانستند در انتقال پیام‌ها به مردم تا آنجایی که مقدور بود درست عمل کنند ولی فکر می‌کنم خیلی دست رسانه‌ها در ماجرایی که اتفاق افتاد باز نبود و ما ابتکار عملی نداشتیم.