ازن چیست و چه عوارضی دارد؟

به گزارش شمانیوز به نقل از «تابناک»، دکتر عباس شاهسونی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به "ازن"؛ آلاینده مسوول آلودگی هوا در فصول بهار و تابستان، در مقایسه میزان این آلاینده در بهار ۹۸ و ۹۷، گفت: بر اساس سنجش صورت گرفته در ۹۳ روز ابتدای امسال، ۲۴ روز از بهار ۹۸ را "ازن"، ۱۳ روز را دی اکسید نیتروژن (NO۲) و ۱۵ روز را ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) آلاینده مسوول بوده‌اند.

بهار امسال و پارسال، هوای خوب نداشتیم

وی ادامه داد: همچنین در این ۹۳ روز، یک روز هوای بسیار ناسالم، هشت روز ناسالم و ۴۳ روز ناسالم برای گروه‌های و ۴۱ روز قابل قبول داشته‌ایم. همچنین هیچ روز هوای خوب نداشتیم. این درحالیست که در سه ماهه اول سال گذشته، ۱۹ روز "ازن"، ۱۳ روز دی اکسید نیتروژن، یک روز ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون (PM۱۰) و ۴۰ روز ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM۲.۵) آلاینده مسوول بوده‌اند. همچنین در سال گذشته ۱۵ روز هوای ناسالم، ۵۸ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۲۰ روز هم هوای قابل قبول داشته‌ایم. در سه ماهه اول سال ۹۷ نیز هوای خوب نداشتیم.

چگونگی ایجاد یک آلاینده تابستانه

رییس گروه سلامت هوای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در تعریف آلاینده ازن و چگونگی شکل‌گیری آن به ایسنا گفت: "ازن"، آلاینده‌ هوا در فصول تابستان و بهار و بویژه تابستان و زمانی است که شدت تابش خورشید و دما افزایش می‌یابد. با توجه به حضور دی اکسید نیتروژن (NO۲)، تابش باعث شکسته شدن آن و ایجاد رادیکال اکسیژن و در نهایت هم تولید "ازن" می‌شود. بنابراین یکی از مکانیسم‌های تولید ازن، چرخه‌ای است که با نور خورشید ارتباط دارد و هر چه شدت نور خورشید بیشتر باشد، "ازن" هم بشتر می‌شود.

"ازن"؛ دومین آلاینده خطرناک

وی تاکید کرد: بعد از ذرات معلق ۲.۵ میکرون، "ازن" خطرناک‌ترین آلاینده برای انسان است؛ خصوصا برای بیماران تنفسی، مبتلایان آسم و کودکان. زمانی که غلظت ازن افزایش می‌یابد، احتمال بروز علایم تنفسی و سرفه در کودکان و افرادی که فعالیت زیادی در فضای بیرون دارند، بیشتر است.

در این ساعت‌ها تا حد امکان بیرون نروید

شاهسونی ادامه داد: توصیه بهداشتی ما برای روزهایی که غلظت آلاینده ازن زیاد است، آن است که همه افراد بویژه کودکان، مبتلایان آسم و افرادی که در فضای بیرون فعالیت سنگین دارند، تا حد امکان فعالیت‌هایشان در فضای بیرون از منزل را کاهش دهند و بویژه از ساعت ۱۱ صبح تا ۴ بعد از ظهر تا حد امکان در فضای آزاد حضور نیابند.

وی در این باره توضیح داد: "ازن" آلاینده‌ای ثانویه است و دی اکسید نیتروژن (NO۲)، پیش‌ساز آن است؛ بنابراین هر جا دی اکسید نیتروژن باشد، ازن هم خواهد بود. از طرفی هر جا که احتراق و اشتعال داشته باشیم، دی اکسید نیتروژن را هم داریم. یکی از جاهایی که احتراق انجام می‌شود، خودروها هستند؛ خودروها احتراق دارند و دی اکسید نیتروژن (NO۲) تولید می‌کنند.

رییس گروه سلامت هوای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در این باره افزود: غلظت دی اکسید نیتروژن اوایل صبح (حدود ساعت ۸ و ۹ صبح) افزایش می‌یابد و شدت تابش‌های خورشید نیز از حدود ساعت ۱۱ صبح تا ۱۶ است. به این ترتیب در این بازه زمانی، دی‌اکسید نیتروژن بیشتری می‌شکند، اکسیژن بیشتری رادیکال می‌شود و با اکسیژن هوا واکنش می‌دهد و به ازن تبدیل می‌شود. بر همین اساس در ساعاتی که شدت تابش خورشید بیشتر است (یعنی حدود ساعت ۱۱ تا ۱۶) بیشترین غلظت آلاینده ازن را در هوا داریم.

ضرورت بکارگیری "کاتالیست" و "ادبلو" در خودروها

شاهسونی درباره راهکارهای کنترل این آلاینده هوایی گفت: یکی از راهکارها این است که دی اکسید نیتروژن را کنترل کنیم. در کشورهای اروپایی کاتالیست‌های سه راهه برای خودروها به کار گرفته می‌شوند و هیدروکربن، مونوکسیدکربن و دی اکسید نیتروژن را حذف می‌کنند. زمانی که کاتالیست‌ها در خودرو قدرت حذف دی اکسید نیتروژن را نداشه باشند، باعث افزایش دی اکسید نیتروژن می‌شوند. بنابراین این مبحث باید در خودروها رعایت شود؛ مخصوصا در خودروهای دیزلی؛ چراکه احتراق‌شان بیشتر است و دی اکسید نیتروژن بیشتری تولید می‌کنند.

وی همچنین افزود: تولید دی اکسید نیتروژن اجتناب ناپریر است؛ چراکه هر جا احتراق داریم، NO۲ را هم داریم. در معاینه فنی و خودروها، نسبت "هوا" به "سوخت"، "۱۴.۷" به "یک" تنظیم می‌شود که استاندارد هم است. "۱۴.۷" به "یک" نسبتی است که همه آلاینده‌ها حداقل هستند و توان خودرو هم بیشترین حالت است، اما میان همه آلاینده‌ها دی اکسید نیتروژن بیشتر از همه است که البته استاندارد هم است، اما باید در خودروها حذف شود؛ راهکار آن هم استفاده از کاتالیست و ادبلو در خودروهای دیزلی است تا از انتشار دی‌اکسید نیتروژن در فضا جلوگیری شود.

رییس گروه سلامت هوای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در پایان صحبت‌هایش تاکید کرد: مردم و بویژه کودکان و مبتلایان به آسم تا حد امکان در ساعات ۱۱ تا ۱۶ و در شرایطی که غلظت آلاینده ازن زیاد است، در فضای باز و بیرون از منزل فعالیت نداشته باشند.

ازن چیست و چه تأثیری بر سلامتی انسان دارد؟

گاز ازن از ترکیب سه اتم اکسیژن ایجاد می شود و یک اکسید کننده قوی می باشد. ازن موجود در سطح زمین برای سلامتی انسان، جانوران و گیاهان مضر بوده و از آن به عنوان ازن بد و آلاینده یاد می شود. این گاز به طور مستقیم در هوا منتشر نمی شود بلکه توسط واکنش های شیمیایی بین اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می گردد از این رو میزان ازن در تابستان و در وسط روز بیش از سایر مواقع است. گازهای خروجی از تاسیسات صنعتی و نیروگاه ها، اگزوز موتور خودرو، بخارات بنزین و حلال های شیمیایی برخی از منابع اصلی تولید آن می باشند.

ازن چه خطراتی برای سلامت انسان دارد؟

ازن موجود در هوایی که تنفس می کنیم می تواند به سلامتی ما آسیب برساند به ویژه در روزهای گرم و آفتابی که به طور معمول، ازن به حد ناسالم می رسد. حتی میزان نسبتاٌ پایین ازن می تواند باعث بروز عوارض بر سلامتی انسان شود. به ویژه افراد مبتلا به بیماری های ریوی، کودکان، سالمندان و افرادی که در خارج از منزل فعال هستند ممکن است به ازن حساس باشند.

در مواجهه با ازن، کودکان در معرض بیشترین خطر می باشند، زیرا ریه های آن ها هنوز در حال رشد و تکامل بوده و معمولا فعالیت آن ها در خارج از منزل، در زمانی که سطح ازن بالا است، زیاد می باشد که این خود باعث افزایش احتمال تاثیر ازن بر آنان می گردد. همچنین احتمال بروز آسم در کودکان بیشتر از بزرگسالان می باشد.

تنفس ازن می تواند انواع مشکلات سلامتی از جمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را موجب شود. همینطور می تواند برونشیت، آمفیزم (نوعی بیماری ریوی است که منجر به از بین رفتن خاصیت ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیواره آلوئول‌های ریه می شود) و آسم را بدتر کند. گاز ازن در سطح زمین همچنین می تواند ریه ها را برای عفونت مستعدتر کرده، عملکرد ریه را کاهش داده و موجب التهاب جدار ریه ها گردد و حتی در زمان ناپدید شدن علائم، آسیب به ریه را ادامه می دهد. قرار گرفتن در معرض ازن بطور مکرر و طولانی مدت ممکن است باعث ایجاد زخم دائم در بافت ریه و همینطور سرطان ریه گردد.

حد مجاز ازن

از آنجاکه گاز ازن یک اکسید کننده بسیار قوی می باشد، حد استاندارد آن 0.125 0قسمت در میلیون (ppm) از حجم هوا می باشد و منظور این است که اگر متوسط غلظت این آلاینده در ساعت کمتر از این مقدار باشد، به لحاظ این آلاینده هوا سالم است و اگر بیشتر بود بسته به میزان غلظت، هوا را در شرایط ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم، بسیار ناسالم و یا خطرناک قرار می دهد.

در هنگام وجود آلایندگی ازن چه باید کرد؟

در صورتی که غلظت ازن بالاتر از حد مجاز سلامت باشد، کودکان و بزرگسالان فعال و افراد مبتلا به بیماری‎های ریوی، مانند آسم ، باید از مواجهه طولانی مدت در فضای باز اجتناب نمایند و در صورتی که میزان این گاز در شرایط ناسالم قرار گیرد بقیه افراد از جمله کودکان باید حضور خود را فضای باز محدود و یا در صورت نیاز متوقف نمایند.

نکته قابل توجه این است که برخی از دستگاه های تصفیه هوای خانگی با تولید گاز ازن به تصفیه هوا می پردازند و باید توجه به خطرات ناشی از ازن، استفاده از این دستگاه ها به هیچ وجه توصیه نمی شود.