«آثار ادغام بانک ها»
یادداشت وارده/ دکتر امیرجعفری صامت، استاد دانشگاه و پژوهشگر علوم بانکی
آثار ادغام هر نهاد حقوقی مهم ترین و موثرترین موضوعی است که اشخاص جهت تحقق آن، اقدام به اتخاذ آن عنوان حقوقی می نمایند. ادغام در صورت تحقق دارای آثاری است که اشخاص جهت حصول آن آثار ادغام را محقق می نمایند. در این نوشتار به آثار ادغام بر بانک های طرف قرارداد، بانک های ادغام شونده، محو شخصیت حقوقی بانک و بانک های ادغام کننده اشاره می شود.
آثار ادغام بر بانک های طرف قرارداد
قرارداد ادغام موجب محو شخصیت حقوقی بانک ادغام شونده و همچنین موجب انحلال بدون تصفیه بانک مزبورمی گردد. این اثر اصلی، ذاتی، اولیه و مستقیم قرارداد ادغام است. محو شخصیت حقوقی بانک های ادغام شونده در ادغام ساده و محو شخصیت حقوقی کلیه بانک های تجاری در ادغام مرکب است.
آثار ادغام بر بانک های ادغام شونده
اثر اصلی ادغام محو شخصیت حقوقی بانک های ادغام شونده در ادغام ساده و محو شخصیت حقوقی کلیه بانک ها در ادغام مرکب است ولی ادغام و آثار دیگری هم دارد که از جنبه های مختلف می توان تقسیم بندی نمود. شخصیت حقوقی در واقع به معنای توانایی برای دارا شدن حقوق و تکالیف و نیز توانایی اجرای آن هاست. برای مثال وقتی می گوییم دارای شخیت حقوقی است منظور این است که از لحاظ حقوقی آن بانک توانایی دارد که در اجتماع صاحب حق و تکلیف شود و آن ها را اجرا کند. اشخاص حقوقی معمولاً از اجتماع و متشکل از اشخاص و افراد طبیعی که برای هدف معینی همکاری می نمایند تشکیل می شود.
با وجود این گاهی ممکن است شخص حقیقی از تخصیص اموالی برای یک هدف معین مثل امور خیریه، بازرگانی، صنعتی، امور علمی، فنی و تخصصی و ... به وجود آید مانند (موقوفات، موسسات خیریه، موسسات بازرگانی، صنعتی و دولتی)
انتقال حقوق و تعهدات بانک ادغام شونده
با انعقاد قرارداد ادغام (ادغام ساده)، بانک ادغام کننده بر خلاف طرف دیگر قرارداد شخصیت حقوق خود را از دست نمی دهد. به عبارت دیگر یکی از آثار حقوقی ادغام (ادغام ساده) بانک ها حفظ شخصیت حقوقی بانکادغام کننده و ایجاد شخصیت حقوقی جدیدی در ادغام مرکب است. توضیح اینکه در ادغام ساده شخصیت حقوقی بانک ادغام کننده باقی مانده و به حیات خود ادامه می دهد و با انجام ادغام تمام دارایی های بانک ادغام شونده به بانک ادغام کننده منتقل می گردد و بانک ادغام کننده جانشین بانک های ادغام شونده می گردد و انجام عمل ادغام تاثیری در شخصیت حقوقی بانک مزبور نخواهد داشت. همچنین به موجب قرارداد ادغام حقوق و تعهدات بانک ادغام شونده به بانک ادغام کننده منتقل می شود.
انتقال حقوق و تعهدات بانک ادغام شونده به بانک ادغام کننده
یکی دیگر از آثار حقوقی ادغام، انتقال حقوق و تعهدات دیون و مطالبات بانک یا بانک های ادغام شونده به بانک ادغام کننده است. در اینجا منظور از انتقال تعهدات این است که تعهدات بانک ادغام شونده چه از جنبه مثبت و ناحیه متعهد له با توجه به حقوق خویش و چه از نظر منفی از ناحیه بانک ادغام شونده به لحاظ دینی که بر ذمه بانک مستقر است به بانک ادغام کننده یا به بانک جدید التاسیس منتقل می گردد.
تعهدات مربوط به فعل یا قراردادهای مثبت قرارداهایی هستند که بانک ادغام شونده یا تصاحب شونده را متعهد با انجام امور ویژه ای قبل از انعقاد قرارداد ادغام می نماید. مثلاً بانک ادغام شونده متعهد می گردد که به بانک ادغام کننده اجازه دهد که به آسانی به اسناد و مدارک، دارایی ها و همچنین سوابق کاری بانک دسترسی حاصل نماید، رضایت لازم بانک یا اشخاص ثالث را در مورد ادغام بانک کسب کند یا بانک ادغام شونده متعهد می گردد که مجوزهای دولتی لازم را کسب کند.