چند علامت گوارشی در زمان ابتلا به کرونا

ممکن است برخی بیماران مبتلا به کرونا بدون نشان دادن علائم ریوی، تنها با مشکلات شکمی مراجعه کنند و یا برخی علائمی همچون تهوع، استفراغ یا اسهال را قبل از سایر تظاهرات همچون تب یا علائم تنفسی بروز دهند.

هرچه تعداد بیمار بیشتری ویزیت می شوند، بروز تظاهرات بالینی متفاوت با نمای کلاسیک بیماری (سرفه خشک و تب) بیشتر مشاهده شود. این علائم گوارشی عمدتا در بیماران بزرگسال گزارش شده است ولی در مورد کودکان نیز مواردی از اسهال مشاهده شده است.

در کشور ما نیز مواردی از علائم گوارشی در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ مشاهده شده است. استرس و اضطراب نیز می تواند مسبب ایجاد برخی از این علائم باشد. استرس، اضطراب و ترس از ابتلا به بیماری کووید-۱۹، بیکاری و ناامنی شغلی در وضعیت قرنطینه و یا حتی وجود بیماری های زمینه ای خاموش همچون سندرم روده تحریک پذیر ممکن است سبب شعله ور شدن این علائم گوارشی در طول دوره استرس زا شود.

برخی علائم گوارشی که ممکن است در فرد مبتلا به کرونا هم مشاهده شوند، در ادامه می آید:

- اسهال 

اسهال معمولا در افراد مبتلا به کووید-۱۹ رخ می دهد. در مقاله منتشر شده در مجله گاستروانترولوژی آمریکا، مطالعه ای روی ۲۰۶ بیمار مبتلا به شکل خفیف کووید-۱۹ انجام گرفته است. ۴۸ نفر از این افراد فقط علائم گوارشی و ۶۹ نفر دیگر هر دو علائم گوارشی و تنفسی را داشتند. از مجموع این ۱۱۷ نفر که دارای علائم گوارشی بودند، ۱۹.۴ درصد اسهال را به عنوان اولین علامت بیماری خود تجربه کرده اند.

برای اکثر افراد، اسهال به معنی افزایش دفعات دفع و یا شل شدن قوام مدفوع است. در تعاریف پزشکی، دفعات حرکات روده که منجر به دفع می شود به طور متوسط سه بار در روز است. با این حال اسهال، افزایش وزن مدفوع به میزان بالاتر از۳۰۰ گرم در روز تعریف می شود که عمدتا به دلیل آب اضافی سبب می شود تا ۶۰ تا ۸۰ درصد از ماده مدفوع را آب تشکیل دهد. به این ترتیب، اسهال واقعی از بیماری هایی که باعث افزایش حرکات روده (اجابت مزاج) یا بی اختیاری می شود، متمایز است. باید توجه کرد که اسهال می تواند منجر به کم آبی و از دست دادن مواد معدنی بدن شود.

دلایل متعددی برای رخداد اسهال وجود دارد. اسهال ممکن است به دلیل عفونت، داروها و یا طی درمان رخ دهد. میزان اثر نوع رژیم غذایی برای بهبود اسهال، بستگی به علت و شدت مشکل دارد البته تحمل افراد به مواد غذایی متفاوت است.

نکات مفید تغذیه ای در کنترل اسهال

برخی مواد غذایی سریع تر از دستگاه گوارش عبور می کنند و سبب بدتر شدن اسهال می شوند. در زمان اسهال باید از مصرف این دسته از مواد خودداری کرد:

- غذاهای چرب: غذاهای سرخ کرده و یا حاوی چربی بالا و سس ها می توانند علائم اسهال را بدتر کنند.

- لبنیات و مشتقات آن: در زمان اسهال روده ها نسبت به لبنیات حساس می شوند بنابراین توصیه می شود از مصرف شیر و مشتقات آن مانند پنیر، کره و بستنی در طول دوره اسهال خودداری شود البته مصرف ماست به ویژه ماست پروبیوتیک و دوغ استثنا است.

- قهوه و نوشیدنی های کافئین دار، کاکائو و شکلات: این نوشیدنی ها و تنقلات سبب از دست رفتن آب بدن می شوند و در شرایط اسهال که مقادیر زیادی آب و الکترولیت همراه با مدفوع شل دفع می شود، مصرف این نوشیدنی ها سبب بدتر شدن شرایط بیمار و دهیدراته شدن او می شود.

- شیرین کننده های مصنوعی و سوربیتول: این شیرین کننده ها اثرات روان کنندگی بر دستگاه گوارش (ملین) دارند بنابراین از مصرف هرگونه شیرین کننده مانند آبنبات، نوشابه ها، آدامس شیرین و سایر مواد غذایی شیرین باید خودداری کرد.

- مواد غذایی نفاخ: میوه ها و سبزی ها برای حفظ سلامت لازم هستند اما زمان اسهال باید از مصرف برخی مواد که ایجاد گاز فراوان در دستگاه گوارش می کنند، پرهیز کرد. میوه ها و سبزی هایی همچون انواع کلم و گل کلم، بروکلی، حبوبات و غذاهای پرچاشنی تا زمان بهبود نباید مصرف شوند همچنین از مصرف میوه و آب میوه با اثر ملین کنندگی مانند آلو، انجیر و آب آلو نیز باید اکیدا خودداری شود.

- غذاهای مانده و کهنه: از غذاهای مانده که ممکن است آلوده و یا لکه دار باشند مانند غذایی که مدت زیادی در خارج از یخچال مانده است و یا بطور نامناسبی نگهداری شده است باید اجتناب کرد. از مصرف غذای رستورانها، فست فودی ها و غذاهای خیابانی نیز باید اجتناب کرد.

مواد غذایی مناسب برای زمان اسهال

- موز: موز رسیده به دلیل داشتن املاح مفید بویژه پتاسیم، به تامین الکترولیت های از دست رفته در طول اسهال کمک می کند همچنین موز حاوی فیبرهای محلول در آب به نام پکتین است که سبب جذب مایعات داخل روده ها می شود همچنین برخی ترکیبات موجود در موز خاصیت پره بیوتیک دارد و سبب رشد باکتری های مفید داخل روده بزرگ می شود.

- برنج: برنج سفید به راحتی در دستگاه گوارش هضم می شود و به روده های پرکار در زمان اسهال استراحت می دهد همچنین برنچ سبب قوام دهی به مدفوع شل می شود.

- سس سیب/سیب پخته/ کمپوت سیب بدون شکر: سیب منبع بسیار خوب پکتین است. فیبر بسیار زیادی که در سیب خام وجود دارد، هضم آن را برای روده ها دشوار می سازد، ولی زمانی که پخته می شود، دستگاه گوارش به راحتی آن را هضم می کند. این شکل از سیب فواید زیادی از لحاظ تامین مواد مغذی و ایجاد احساس بهتری در زمان اسهال دارد البته در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر، مصرف کمپوت سیب بهتر است، توصیه نشود.

- نان تست یا برشته: در زمان اسهال، مصرف نان سفید بهتر از نان سبوسدار، نان کامل یا نان قهوه ای است زیرا بیشتر سبوس در نان سفید استخراج شده است و آن را برای هضم در دستگاه گوارش بویژه روده بزرگ مناسب تر می سازد البته در صورت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر لازم است مصرف نان فاقد گلوتن توصیه شود.

- پوره سیب زمینی: به دلیل کم بودن میزان فیبر سیب زمینی، این ماده در روده ها به راحتی هضم می شود. در اسهال مصرف سیب زمینی آب پز یا بخارپز ساده و نرم شده (پوره) همراه با کمی نمک بدون افزودن روغن توصیه می شود.

- جوجه آب پز یا بخار پز: این نوع طبخ جوجه، قوام ملایم و مناسبی ایجاد می کند و قابلیت هضم پروتئین جوجه را بالا می برد همچنین مواد مغذی لازم در شرایط اسهال را تامین می کند.

- ماست: به طور کلی در طول دوره اسهال، پرهیز از مصرف لبنیات توصیه می شود اما ماست استثنا است زیرا حاوی پروبیوتیک های ترمیم کننده جدار روده هایی است که در طول اسهال آسیب دیده اند. در زمان خرید ماست باید دقت کرد از نوع شیرین نباشد زیرا سبب افزایش دفع مدفوع آبکی و تولید گاز فراوان در روده ها می شود.

- آب مرغ یا سوپ مرغ بدون چربی یا کم چربی: سوپ مرغ غذای مناسبی برای زمان اسهال است. این سوپ حاوی مواد مغذی و الکترولیت هایی است که الکترولیت ها و مواد مغذی از دست رفته در اسهال را جبران می کند.

- آب: مصرف مایعات به ویژه آب در طول روز برای جبران کم آبی بدن در این افراد توصیه می شود. بهتر است مایعات بین وعده های غذایی نوشیده شود و حجم غدا در هر وعده غذایی کاهش یابد.

در صورتی که اسهال با رعایت توصیه های غذایی ذکر شده بهتر نشد، حتی بدتر شد و یا بیش از ۵ تا ۷ روز طول کشید و یا خون در مدفوع مشاهده شد لازم است فرد به سرعت به پزشک مراجعه کند تا وضعیت او مورد بررسی بیشتر قرار گیرد و در صورت نیاز درمان ویژه برای فرد لحاظ شود.

تهوع و استفراغ

رعایت برخی نکات تغذیه ای به کنترل تهوع و استفراغ کمک و از عوارض احتمالی جلوگیری می کند. درنظر داشته باشید که بیمار باید از نظر اینگونه علائم گوارشی نیز تحت نظر پزشک باشد و بیماری فرد کنترل شود.

نکات تغذیه ای که سبب کاهش تهوع می شود به شرح زیر است:

- از قرار گرفتن در معرض بوی غذا بویژه غذاهایی که رایحه تندی دارند، اجتناب کنید. غذاهای سرد یا هم دما با حرارت اتاق، بوی کمتری دارند.

- بیشتر از تنقلات و غذاهای خشک، نشاسته ای و پرنمک مانند چوب شور، کراکر و سیب زمینی استفاده کنید.

- تعداد وعده های غذایی را افزایش و حجم غذا در هر وعده را کاهش دهید و از مصرف غذا در حجم سنگین خودداری کنید.

- بوییدن پوست لیموترش بعد از خراش دادن به کنترل تهوع کمک می کند.

- مصرف تکه های میوه یخ زده یا آب میوه های رقیق شده همراه با یخ می تواند مفید باشد.

- اگر طعم دهان شما بد است می توانید از آبنبات هایی با طعم نعناع یا لیمو استفاده کنید.

- سعی کنید بیشتر استراحت کنید.

مصرف غذاهای زیر در این افراد توصیه می شود:

- تا زمانی که تهوع یا استفراغ دارید، از خوردن و آشامیدن هر ماده غذایی یا نوشیدنی پرهیز کنید.

- بعد از توقف استفراغ، بزرگسالان و کودکان بالاتر از سه سال می توانند تکه های کوچک یخ را هر ده دقیقه به اندازه یک قاشق مرباخوری سپس هر ۲۰ دقیقه به اندازه یک قاشق غذا خوری مک بزنند.

- پس از توقف استفراغ، می توانید کمی مایعات رقیق مانند آب مرغ یا گوشت، آب سیب یا ژلاتین میل کنید.

- با گذشت ۸ ساعت از قطع شدن استفراغ، می توانید مصرف غذاهای جامد را شروع کنید. غذای جامد را با یک نوع غذای ساده و در اندازه خیلی کوچک در هر بار شروع کنید. غذا باید بی بو، کم چرب و کم فیبر باشد. نمونه ای از غذاهای مناسب برای این زمان شامل سس سیب(کمپوت سیب بدون افزودن شکر)، مرغ پخته، موز، عصاره رقیق گوشت، نان تست، تخم مرغ آب پز(بدون روغن افزوده)، انواع آب میوه و سبزی، سیب زمینی، چوب شور، کراکر، برنج، غلات پخته، شربت و ماست است.

در شرایط ایجاد تهوع و استفراغ، از غذاهای زیر باید اجتناب کرد:

- غذاهای پرچرب یا سرخ کرده

- آب میوه ها و نوشیدنی های خیلی شیرین

- غذاهای بسیار معطر

- غذاهای حاوی فیبر بالا

- غذاهای نفاخ

- غذاها و یا نوشیدنی های خیلی گرم

منبع : بهداشت نیوز