ابزار جدید سازمان بورس برای تقویت تقاضا در بازار سرمایه

مرتضی چشان رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس با اشاره به راه‌اندازی اوراق مرابحه سهام برای نخستین بار و چالش تامین مالی در شیوه‌های قدیمی، اظهار کرد: اوراق مالی اسلامی نوعی ابزار به حساب می‌آید که می‌تواند برای پیش‌برد بازار سرمایه موثر عمل کند.

چشان ادامه داد: بسیاری از شرکت‌ها (همانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری، تولیدی و صنعتی، هلدینگ و...) نیازمند تامین مالی بوده و خرید مستقیم سهام از بازار سرمایه یکی از نیازهای آن‌ها به‌حساب می‌آید.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس اضافه کرد: تاکنون ابزار تخصصی برای خرید سهام از بازار وجود نداشته است و ابزارهای موجود، ابزارهای غیرمستقیمی همچون اوراق اجاره و خرید دِین و... بوده است.

وی افزود: پیش‌تر متقاضی انتشار اوراق اجاره، دارایی را به نهاد واسط می‌فروخت و پس از انجام معامله دارایی‌ها، اجاره به شرط تملیک می‌شد و پس از آن منابع در اختیار متقاضی قرار می‌گرفت؛ شرکت نیز بعد از دریافت وجه حاصل از آن اقدام به خرید سهام می‌کرد.

چشان گفت: در این بین بسیاری از شرکت‌ها که دارایی‌ آن‌ها در ویثقه بانک‌هاست و یا دارایی چندانی برای فروش ندارند (به‌طور مثال شرکت‌هایی که فعالیت مالی دارند و از دارایی فیزیکی کافی برخوردار نیستند) با مشکل تامین مالی مواجه هستند و امکان استفاده از أوراق اجاره برای آنها وجود ندارند.

وی تشریح کرد: انتشار اوراق اجاره علاوه بر الزام وجود دارایی کافی، مشکلات دیگری نیز دارد و همین مسئله تامین مالی را برای شرکت‌ها دشوار کرده است، به‌طور نمونه در انتشار اوراق اجاره، دارایی‌ها باید توسط سه کارشناس رسمی دادگستری ارزش‌گذاری بشود و شرکت‌ها متحمل هزینه‌ای بابت اخذ نظر کارشناسان می‌شدند؛ در گام بعدی نیز دارایی به‌طور کامل به نهاد واسط فروخته می‌شد.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس بیان کرد: علاوه بر صرف هزینه، رویه اخذ نظر کارشناسان رسمی دادگستری، امری زمان‌بر است و شرکت‌ها باید مدت زمانی را برای مکاتبات با کانون کارشناسان قوه قضایه برای معرفی ارزیابی و تکمیل فرآیندهای مربوط به آن طی کنند.

وی در تکمیل سخنان خود افزود: همچنین پس از صدور آرا، تطابق اسناد و گزارش‌های کارشناسی مورد بررسی مجدد قرار می‌گیرد و در صورتی که مشکلی در نقل و انتقالات و یا ابهامات دیگری وجود نداشته باشد، دارایی در دفترخانه رسمی به نهاد واسط فروخته می‌شود. در حقیقت این موضوع دارای استعلامات مختص به خود بوده و مشمول هزینه‌ خواهد بود.

چشان تاکید کرد: انتشار اوراق اجاره سهام دارای الزامات فقهی بوده که از جمله آن می‌توان گفت که نسبت دارایی‌های ثابت به خالص دارایی‌ها باید حداقل ۶۰ درصد باشد، همچنین این‌ دارایی‌ها در رهن و یا وثیقه نباشد و متقاضی تا پایان عمر اوراق باید نسبت یاد شده را حفظ کند.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس ابراز کرد: به‌طور کلی، ابزارهایی که پیش‌تر وجود داشت، غیرمستقیم ، هزینه‌بر و زمان‌بر بود اما این چالش‌ها در انتشار اوراق مرابحه سهام برطرف شده است.

چشان مطرح کرد: در واقع در ابزار جدید، می‌توان سهام را به‌عنوان یک دارایی و به‌طور اقساطی خریداری کرد. به عبارتی شرکت‌ها از این پس می‌توانند با خرید سهام ، اوراق مرابحه منتشر کنند. بنابراین در ابزار جدید، امکان خرید سهام نیز مهیا شده بگونه‌ای که سهام نیز به‌عنوان یک دارایی پایه به فرآیند انتشار اوراق مرابحه افزوده شده است.

چشان ضمن تاکید بر اینکه در انتشار أوراق مرابحه سهام، سهام به‌طور اعتباری و اقساطی خریداری می‌شود، تشریح کرد: با راه‌اندازی این ابزار، شرکت‌ها می‌توانند مستقیما درخواست خود را ارائه کنند و تامین مالی بشوند. ازاین‌رو متقاضیان بدون اینکه متحمل دشواری‌ها و هزینه‌های به‌کارگیری أوراق اجاره بشوند، طی یک فرآیند کوتاه و سهل تامین مالی خواهند شد.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس بیان کرد: شرکت‌ها پس از اعلام اینکه خواهان تامین مالی از این طریق هستند، منابع مورد نیاز خود را دریافت خواهند کرد (یعنی همانند اخذ وام، به‌طور یکجا از دریافت وجه بهره‌مند می‌شوند) و شرکت‌ها پس از آن اقدام به خرید سهام مدنظر خود از طریق بازار سرمایه خواهند کرد.

چشان ابراز کرد: شرکتی که از طریق انتشار أوراق مرابحه سهام تامین مالی می‌کند، علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه، ملزم به رعایت نسبت دارایی ثابت به خالص دارائی‌ها نیستند چراکه این موضوع در "اجاره سهام" لحاظ شده است.

وی با اشاره اینکه شیوه‌های قدیمی همچون انتشار أوراق اجاره، تمام نیاز متقاضیان تامین مالی را برطرف نمی‌کرد و محدودیت‌هایی در استفاده از آن وجود داشت، مطرح کرد: یکی از مهمترین ویژگی و کارکردهای اصلی "أوراق مرابحه سهام" این است که شرکت‌ها بلافاصله پس از اعلام تقاضا برای تامین مالی، مدارک و مستندات آنها توسط سازمان بورس و أوراق بهادار مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

چشان با بیان اینکه فرآیند انتشار أوراق مرابحه سهام به‌ این شکل بوده که نقدینگی به شرکت‌ و از شرکت نیز به بازار سرمایه (خرید سهام) تزریق می‌شود، افزود: سازمان بورس و أوراق بهادار با ارائه این ابزار جدید، علاوه بر تسهیل‌گری در رفع نیاز شرکت‌ها، موجب تحریک طرف تقاضا در بازار سرمایه می‌شود چراکه با به‌کارگیری این ابزار، نقدینگی به‌طور مستقیم به بازار سرمایه تزریق خواهد شد و همین امر منجر به توسعه این بازار خواهد شد.

رئیس اداره نظارت بر انتشار و ثبت اوراق بهادار بدهی سازمان بورس گفت: این ابزار می‌تواند دارایی و نقدینگی را در ریل‌گذاری صحیحی قرار بدهند و منابع را به‌درستی هدایت کند، علاوه بر این موضوع انتشار أوراق تسریع پیدا خواهد کرد.

وی تاکید کرد: در انتشار أوراق مرابحه سهام مبلغی قرض داده نمی‌شود که در نهایت مشکل فقهی و ربا به‌وجود بیاید، بلکه افرادی که سهام را به طور نقد می‌فروشند، خریداری شده و نهاد واسط به‌طور اقساطی آن را به‌فروش می‌رساند و عقد اسلامی شکل خواهد گرفت.

چشان گفت: در برخی عقود اسلامی همانند اوراق اجاره که خرید و فروش به‌طور کامل انجام خواهد شد، ارزش‌گذاری و بررسی ریسک به‌طور سخت‌گیرانه‌ انجام می‌شود چراکه معامله به‌طور تمام‌وکمال انجام خواهد شد و اگر بانی مبلغ را پرداخت نکند، دارایی فیزیکی به‌فروش خواهد رسید تا به این طریق با دارندگان أوراق تسویه‌ حساب بشود اما در ابزار جدید با به‌کارگیری فروش اقساطی، فرآیند مربوط به‌طور آسان‌ و روان‌تری انجام خواهد شد چراکه شرکت‌ها توسط خود سازمان بورس بررسی می‌شوند و پس از آن منابع تحت اختیار متقاضی قرار خواهد گرفت؛ متقاضیان نیز در انتهای فرآیند به‌طور مستقیم سهام خریداری می‌کنند و از آنجایی که بازار سهام نیز تحت نظر سازمان بورس و أوراق بهادار قرار دارد، نظارت بهتری اعمال خواهد شد.

سنا