سامانه‌ای که با کدگذاری بر روی هر برگ از دسته چک‌ها این امکان را به طرفین می‌دهد تا اطلاعات صحیح و بروز حساب فرد صادرکننده چک را بدون مراجعه به شعب بانکی به دست بیاورد. در ابتدا به طور مختصر اشاره‌ای به ویژگی‌های این سامانه می‌کنیم تا در ادامه گزارش، به بررسی ۲ مشکل بوجود آمده در فرایند عملیاتی شدن این سامانه نوپا بپردازیم.
عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک توسط کاربر شعبه انجام و در صورت تأیید توسط رئیس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌شود. چنانچه درخواست‌دهنده از نظر بانک مرکزی واجد شرایط دریافت دسته‌چک باشد، درخواست مورد اشاره از سامانه صیاد به گروه صدور دسته‌چک به منظور شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال می‌شود و دسته‌چک جدید توسط بانک مذکور صادر خواهد شد.
همچنین فردی که اقدام به وصول چک می کند برای اطلاع از حساب صاحب چک به بانک مراجعه نمی کند و با ارسال پیامک می تواند از اطلاعات دارنده حساب مطلع شود.
اعلام وضعیت صادرکننده چک با رنگدانه های بانک مرکزی
افراد با ارسال شناسه استعلام ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی که در بالای هر برگ چک درج شده است، به سامانه استعلام پیامکی این بانک با سرشماره ۷۰۱۷۰۱ از وضعیت اعتباری صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی ثبت شده نزد بانک مرکزی مطلع می شوند.
بر این اساس و در پیامک پاسخ، اطلاع رسانی به صورت رتبه بندی شده بر اساس یکی از رنگ های زیر اعلام می شود:
وضعیت سفید: صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است.
وضعیت زرد:صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت نارنجی: صادرکننده چک دارای ۲ تا چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت قهوه ای: صادرکننده چک دارای پنج تا ۱۰ فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت قرمز: صادرکننده چک دارای بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
در ادامه عملیات استعلام وضعیت صادرکننده چک آنطور که بانک مرکزی اعلام کرده است هزینه هر استعلام پیامک موفق، ۳۵۰۰ ریال است اما تصویر زیر که توسط یکی از مخاطبان باشگاه خبرنگاران جوان ارسال شده است نشان می دهد بانک مرکزی بابت استعلام چک رقم ۵۰۰۰ ریال را کسر کرده که این موضوع نیز جای تامل دارد!
مشکل دومی که این روزها بسیار دیده می شود امکان جعل چک و همچنین اعلام وضعیت سفید برای افرادی که چک برگشتی داشته اند، است. با توجه به ایرادات وارده به سراع مسئولان بانکی رفتیم تا دلیل و راهکارهای مقابله با این اختلالات را جویا شویم.
علی وارث، دبیر کمیسیون مبادلات کانون بانک های به اهمیت سامانه صیاد برای سهولت در صدور دسته چک ها اشاره کرد و گفت: خوشبختانه با ورود سامانه صیاد به نظام بانکی، هرچند با کم و کاستی های موجود، صدور دسته چک برای افراد حقیقی و حقوقی با دقت بالاتری بررسی می شود.
وی افزود: در واقع سامانه صیاد منجر شده است تا با ورود جدی بانک مرکزی برای هویت سنجی افراد جهت صدور دسته چک به میزان چشمگیری از برگشت چک ها در کشور جلوگیری شود البته هنوز هم شاهد برگشت چک ها هستیم.
وارث تاکید کرد: بانک مرکزی روزانه در ۲ نوبت اطلاعات افرادی که نیازمند دسته چک هستند را از طریق فایل‌های مخصوصی به بانک‌های درخواست کننده چک ارسال می‌کند. بانک‌ها نیز موظفند تحت عنوان قانون صدور دسته چک صیادی، برای افرادی که عقبه مناسبی برای دریافت چک دارند، اقدام کند.
این مقام مسئول ادامه داد: مشکلات متعددی هم در مسیر اجرای این قانون وجود دارد که به نظر می‌رسد نیازمند هزینه کرد و دقت بانک مرکزی است. اولین مورد امکان جعل از طریق دستگاه‌های کارتریچ معمولی در انتشار سریال چک هاست، این دستگاه ها دارای جوهر معمولی هستند و به مرور زمان و با استفاده از مواد شوینده خاص امکان پاکسازی و جعل شماره آن وجود دارد که بانک‌ها باید در این زمینه به شدت هوشیار عمل کنند. برای صدور دسته چک‌های صیادی باید از کارتریج‌های ۸۴۹ و جوهر‌های امنیتی استفاده شود تا از هرگونه سوء استفاده جلوگیری شود.
این مقام مسئول بیان کرد: مورد دیگر، اسکن چک های بین بانکی و ارسال آن به صورت فکس به شعب بانکی است که قرار بود این روند به صورت پرینت رنگی و اسکنرهای رنگی صورت بگیرد اما هنوز محقق نشده است. اسکنرهای فعلی در برخی موارد شماره سریال چک ها را نامشخص ارسال می کند.
وی بیان کرد: بانک ها برای کاهش میزان جعل از ماه های گذشته چک های غیر صیادی را کنار گذاشته اند و در حال حاضر تمام کشور از دسته چک های یک اندازه و یک شکل استفاده می کنند که تنها تفاوت آن، نشان تجاری بانک صادرکننده است.
مشتریان در استعلام چک صیادی دقت کنند/ امکان اعلام وضعیت نادرست صفر است
یک منبع آگاه در بانک مرکزی، در پاسخ به ابهام ایجاد شده مبنی بر اینکه برخی استعلام ها از سامانه صیاد صحیح نیست گفت: این موضوع صحت ندارد اما محدوه زمانی این امکان را بوجود می آورد که فردی که چک برگشتی دارد در استعلام وضعیت وی سفید اعلام شود.
وی افزود: به طور مثال فردی برای استعلام چکی که امروز موعد وصول آن است، پیامکی را به سامانه بانک مرکزی ارسال می کند و فرد دارای چک در آن لحظه هیچ چک برگشتی در سیستم بانکی خود ندارد اما پس از استعلام، یکی از چک های وی برگشت می خورد و در نتیجه افراد تصور می کنند اطلاعات بانک مرکزی صحیح نیست.
این منبع آگاه بیان کرد: به بسیاری از شهروندان و مشتریان بانکی اعلام کرده ایم که درست در زمان وصول چک نسبت به استعلام فرد دارای دست چک اقدام کنند. به هیچ عنوان امکان ندارد سامانه صیاد فردی را که دارای چک برگشتی است با وضعیت سفید اعلام کند.اطلاعات دریافتی بانک مرکزی بر خط و از بروزترین اطلاعات است و به هنگام صدور دسته چک، برای افراد بد سابقه امکان صدور دسته چک را نمی دهد.
