تلاش اقتصادهای بزرگ جهان برای توقف تامین مالی پروژه‌های زغال‌سنگ
چندین اقتصاد بزرگ جهان در تلاشی جدی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، قصد دارند پیش از اجلاس سالانه آب و هوای سازمان ملل متحد در سال جاری، برنامه‌ای برای توقف تأمین مالی جدید بخش خصوصی برای پروژه‌های زغال‌سنگ تدوین و نهایی کنند.
این اقدام، که توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) هدایت می‌شود، اولین تلاش یک نهاد چندجانبه برای مهار تأمین مالی زغال‌سنگ، یکی از اصلی‌ترین عوامل گرمایش زمین به شمار می‌رود. سوزاندن زغال‌سنگ برای تولید انرژی، دی‌اکسید کربن بیشتری نسبت به نفت یا گاز تولید می‌کند و نقش مخربی در اکوسیستم کره زمین دارد.
بر اساس پیش‌نویس این طرح که به دنبال ایجاد یک «استاندارد طلایی» برای نحوه برخورد مؤسسات مالی با زغال‌سنگ است، سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و بیمه‌گران ملزم خواهند شد تا تأمین مالی جدید پروژه‌های زغال‌سنگ موجود یا در حال برنامه‌ریزی را متوقف کنند. همچنین تأمین مالی شرکت‌هایی که زیرساخت‌های زغال‌سنگ را می‌سازند، پایان خواهد یافت.
با این حال، این طرح به جای خروج کامل مؤسسات مالی از دارایی‌های مرتبط با زغال‌سنگ، بر حمایت از بازنشستگی زودهنگام نیروگاه‌های زغال‌سنگ تمرکز دارد. این بازنشستگی زودهنگام باید با تأمین مالی جایگزین برای انرژی پاک همراه شود تا بتوان ظرفیت از دست‌رفته نیروگاه‌های زغال‌سنگ را جبران کرد و به یک انرژی پاک و پایدار دست یافت.
آمارها نشان می‌دهد که تسهیلات وام‌دهی و بیمه‌گری بانک‌های تجاری به صنعت زغال‌سنگ از ابتدای سال ۲۰۲۱ تا انتهای ۲۰۲۳ به رقم قابل توجه ۴۷۰ میلیارد دلار رسیده است. این ارقام نگران‌کننده، ضرورت اقدام جدی برای سوق دادن سرمایه‌گذاری‌ها به سمت انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر را بیش از پیش آشکار می‌کند.
کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی که شامل بسیاری از بزرگترین دموکراسی‌های بازارمحور جهان است، در حال آماده‌سازی بازخورد در مورد این پیشنهاد هستند. پیش‌بینی می‌شود این پیشنهاد پیش از تصویب رسمی و اجرایی شدن، برای مشاوره عمومی منتشر شود. با توجه به اهمیت موضوع، این مشاوره می‌تواند زمینه‌ساز مباحثات گسترده و مشارکت فعال کشورهای مختلف در راستای مقابله با بحران اقلیمی شود.
اگرچه سیاست نهایی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی الزام‌آور نخواهد بود، اما هدف آن تعیین یک استاندارد بین‌المللی است که توسط هیات‌مدیره و سهامداران شرکت‌ها مورد استفاده قرار گیرد. این استاندارد می‌تواند تأثیر بسزایی در سوق دادن سرمایه‌گذاری‌ها به سمت راه‌حل‌های پایدار و دور شدن از سوخت‌های فسیلی مخرب داشته باشد.
فرانسه، ایالات متحده، بریتانیا، کانادا و اتحادیه اروپا از جمله حامیان اصلی این پیشنهاد هستند. این طرح بخشی از ابتکار «شتاب‌دهنده گذار از زغال‌سنگ» است که توسط فرانسه در اجلاس آب و هوای سال گذشته مطرح شد.
جالب توجه است که این پروژه مورد حمایت برخی از اقتصادهای نوظهور وابسته به زغال‌سنگ از جمله اندونزی و ویتنام نیز قرار گرفته است. این دو کشور قراردادهای چند میلیارد دلاری با کشورهای اهداکننده برای کاهش وابستگی خود به زغال‌سنگ منعقد کرده‌اند. این رویکرد نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها در حال حرکت به سمت راه‌حل‌های پاک و پایدار برای تأمین انرژی مورد نیاز خود هستند.
با این وجود، بزرگترین مخالفت با این پیشنهاد از سوی ژاپن، سومین واردکننده بزرگ زغال‌سنگ در جهان و کشوری که بیش از یک چهارم انرژی خود را از این سوخت فسیلی تأمین می‌کند، صورت گرفته است. تصمیم نهایی در مورد این طرح با اجماع اعضای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی اتخاذ خواهد شد.
چشم‌ها به سمت اجلاس سران کشورهای گروه هفت G7 که قرار است هفته آینده در ایتالیا برگزار شود، دوخته شده است. در این اجلاس، رهبران کشورهای قدرتمند از جمله فرانسه، ایالات متحده و ژاپن درباره تلاش‌های خود برای گذار تدریجی از زغال‌سنگ بحث و گفتگو خواهند کرد. نتیجه این اجلاس می‌تواند بر اهداف نهایی توافق سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تأثیر بگذارد.
برخی منابع خبری گفتند که این پیشنهاد ممکن است ضعیف‌تر شود، به این معنی که شاید فقط جلوی تأمین مالی پروژه‌های خاص را بگیرد و نه کل وام‌های شرکتی را، یا اینکه شاید فقط روی سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های زغال‌سنگ تمرکز کند و نه کل زیرساخت‌های زغال‌سنگ.
رهبران کشورهای گروه ۷ - از جمله فرانسه، ایالات متحده و ژاپن - انتظار می‌رود هفته آینده در نشستی در ایتالیا درباره تلاش‌های خود برای خروج تدریجی از زغال‌سنگ بحث کنند. دو منبع خبری گفتند که نتیجه نشست G7 می‌تواند بر اهداف هر توافق احتمالی در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) تأثیر بگذارد.
دولت‌ها، از جمله کشورهای گروه هفت، با هدف دستیابی به اهداف اقلیمی، تأمین مالی دولتی برای نیروگاه‌های زغال‌سنگ را ممنوع یا محدود کرده‌اند، بنابراین اکنون بیشتر بودجه زغال‌سنگ از بخش خصوصی تأمین می‌شود.
بر اساس گزارش S&P Global، تنها یک چهارم از مؤسسات مالی در حال حاضر سیاست‌هایی برای محدود کردن تأمین مالی پروژه‌های زغال‌سنگ دارند. ظرفیت جهانی نیروگاه‌های زغال‌سنگ بیش از ۲۰۰۰ گیگاوات است و ۵۰۰ گیگاوات دیگر نیروگاه جدید در حال توسعه است که بیشتر آن در چین قرار دارد.
برای مالکان پروژه‌های زغال‌سنگ، تعطیلی زودهنگام نیروگاه‌ها می‌تواند با مشکلات اقتصادی پیچیده‌ای همراه باشد. برای اقتصادهای نوظهور با نیروگاه‌های زغال‌سنگ جوان، مانند هند و ویتنام، بازنشستگی زودهنگام نیروگاه‌ها می‌تواند پیچیده باشد، چرا که بازگشت سرمایه اولیه برای ساخت نیروگاه تنها در طول عمر کامل نیروگاه، که معمولاً حدود ۴۰ تا ۵۰ سال است، اتفاق می‌افتد.
