بریکس ؛ پایان یک سلطه

به گزارش شمانیوز و به نقل از سراج24؛ محمدحسن دهقانی کارشناس مسائل استراتژیک : سالهاست اندیشه انقلاب اسلامی با بیان اینکه نظم تک قطبی آمریکایی با انواع سیاست های اقتصادی باعث ظلم وستم فراوان گشته و مردم دنیا را به استثمار کشانده، در حقیقت خواستار مقابله و تغییر این نظم گردیده ، اما در دو دهه اخیر با ظهور قدرت های جدید و تغییر اندک اندک موازنه بین المللی از سیاسی-اقتصادی به اقتصادی – امنیتی  باعث تغییر بسیاری از سیاست ها و استراتژی­های روابط بین الملل گشته ، از آن جمله می­توان به تشکیل گروها و اجتماعاتی که دیگر نه موسس آن آمریکاست ونه سیاست گذار آن اشاره کرد.اتحادیه تجاری کشورها و قدرت‌های اقتصادی نوظهور بریکس  BRICSنمونه بازر آن به حساب می آید .

رهبران بریکس هفته گذشته با کنار گذاشتن تمام اختلافات خود بر سر مسئله گسترش این اتحادیه ، پذیرش شش کشور دیگر را در این گروه از ابتدای سال میلادی آینده اعلام کردند، زیرا  هدف گروه اقتصادی کشورهای بزرگ در حال ظهور، افزایش نفوذ جهانی خود برای تغییر شکل نظم مالی جهانی است.

البته بریکس یک ائتلاف فراقاره‌ای هم محسوب می‌شود که شاکله جدیدی را برای اقتصاد و سیاست جهانی تعریف کرده و اهمیت مضاعف آن در این نکته است این ائتلاف قدرتمند جهانی بدون مشارکت اروپا و آمریکا تشکیل شده و این ظرفیت را دارد تا صدایی بلند در مباحث مهم اقتصادی و سیاسی بین‌المللی باشد و نظم فعلی را به چالش بکشد. کمااین‌که در حال حاضر دو کشور عضو بریکس، عضویت دائم شورای امنیت و سه کشور دیگر داعیه عضویت دائم در این شورا و اصلاح ساختار‌های سیاسی و مالی جهانی را دارند.

سیریل رامافوسا، ‌‌رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی در این اجلاس اعلام کرد کشورهای بریکس شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی هستند که در پانزدهمین اجلاس سران خود توافق کردند ایران، آرژانتین، مصر، اتیوپی، عربستان و امارات متحده عربی را از اول ژانویه به عضویت کامل این اتحادیه درآورند. این اولین گسترش بلوک از سال 2010 است که در آن آفریقای جنوبی را ‌به‌عنوان عضو کامل خود پذیرفته بوده اند  .

این گروه شامل کشورهای غیرغربی است که در حال حاضر 40 درصد از جمعیت جهان و یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد ، قرار است به 36 درصد افزایش یابد زیرا اعضای جدید آن سه تولیدکننده بزرگ نفت یعنی عربستان، امارات و ایران است . انتظار می‌رود گسترش این گروه باعث افزایش وزنه جهانی آن و مقابله با تسلط بلوک گروه7 به رهبری آمریکا شود.

بسیاری از این «قدرت‌های میانی» از نظم مالی بین‌المللی موجود ناامید شده‌اند و از «هژمونی آمریکا» آزرده‌اند. برخی دیگر نسبت به استفاده از تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان ابزاری برای حفظ سلطه سیاسی آمریکا و متحدان ثروتمند آن بر سایر نقاط جهان نگران هستند. برای ‌آن‌ها، بریکس یک جایگزین ایده‌آل محسوب می­شود .

نارضایتی زیادی از مهندسی مالی بین المللی  یا نظم جهانی فعلی وجود دارد و کشورهای در حال توسعه از نفوذ واشنگتن بر سیستم مالی جهان خشمگین هستند. بسیاری بر این باورند که صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی ابزاری برای آمریکا و متحدان غربی ثروتمند آن هستند تا سلطه خود را بر اقتصادهای در حال توسعه اعمال کنند و ثروت را از ‌آن‌ها بیرون بکشند.

همچنین در کشور های درحال توسعه یک احساس قوی وجود دارد که تسلط دلار ‌به‌عنوان یک ارز ذخیره بین‌المللی و استفاده از آن برای تجارت بین‌المللی مسئول بحران‌های مکرر همچون ناترازی پرداخت‌ها و تورم در اقتصادهای در حال رشد است.

برخی دیگر نگران این هستند که «تحریم‌های یکجانبه آمریکا تهدیدی برای بسیاری از کشورها باشد، زیرا با این روش می‌تواند کشورها را تحت فشار شدید قرار داده و ‌آن‌ها را نابود کند.»

جهان برای دهه‌ها مشاهده کرده است که چگونه آمریکا از دلار ‌به‌عنوان سلاحی علیه کشورهای مخالف سیاست‌ها و منافع آن استفاده می‌کند. بسیاری از کشورها از جمله ایران، کوبا، ونزوئلا و سودان از این تحریم‌ها آسیب دیده‌اند که آسیب‌های فاجعه‌باری را به مردم و اقتصاد ‌آن‌ها وارد کرده است. کشورها یا شرکت‌هایی که سعی می‌کنند با اقتصادهای تحت تحریم مقابله کنند نیز ممکن است خود نیز دچار تحریم‌ها گردنند.

 هشام ابوبکر متوالی محمد، اقتصاددان مصری، در مقاله اخیر خود می‌نویسد: این مدلی است که، آمریکا کشورها را در محاصره اقتصادی و سیاسی دائمی قرار می‌دهد. وی می‌گوید: «آمریکا فقط به منافع خود اهمیت می‌دهد تا به اثرات مضر سیاست‌های مالی  بر سایر اقتصادها».

یکی از مهترین اهداف بریکس پس از مسئله توسعه چندجانبه­گرایی سیاسی، تقویت استفاده از ارزهای کشورهای عضو در تجارت و مبادلات مالی برای کاهش وابستگی ‌آن‌ها به دلار آمریکا و به اصطلاح پیگیر سیاست " دلارزدایی " از اقتصاد بین المللی است . طرحی که از مدت ها پیش توسط رهبر انقلاب برای مقابله با قدرت مالی وهژمونی آمریکایی مطرح گردیده بود.

مبادله تجاری این کشورها با ارزهای محلی، راه‌حلی سریع و مؤثر برای مشکل کمبود دلار آن‌ها است. بانک توسعه جدید برای بسیاری از کشورهایی که در جستجوی جایگزینی برای تسلط غرب هستند، می‌تواند تأمین‌کننده مالی خوبی باشد و در دسترس بودن آن بدون شرایط سخت، گزینه مهمی برای کشورهایی است که آسیب دیده‌اند یا از کمبود منابع مالی رنج می‌برند.

بریکس ظرفیت بسیار خوبی برای جایگزینی سیستم‌های مالی و سیاسی سنتی است . یک بانک توسعه چندجانبه، با 50 میلیارد دلار سرمایه برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی و مرتبط با زیست محیطی ، در کشورهای در حال توسعه بسیار جذاب و مفید است.

بریکس همچنین یک صندوق ذخیره بحرانی به مبلغ  100 میلیارد دلار ایجاد کرده است، که وظیفه آن ارائه تسهیلات مالی به صورت تامین ارزخارجی است که اعضا می‌توانند در زمان تکانه های شدید اقتصاد جهانی از آن بهره ببرند. همچنین این بلوک در تلاش برای به چالش کشیدن سلطه دلار و ایجاد یک ارز مشترک غیر دلاری  است .

در حال حاضر، این بلوک بر تعمیق استفاده از ارزهای محلی در تجارت بین اعضاء خود متمرکز است. آقای رامافوزا گفت: رهبران بریکس وزرای دارایی و بانک‌های مرکزی خود را موظف کرده‌اند موضوع ارزهای محلی، شیوه ها و ابزارهای پرداخت وهمچنین سکوهای جایگزین را بررسی کنند و گزارش آنرا در اجلاس بعدی به سران اتحادیه ارائه دهند.

در پایان باید گفت : عضویت ایران در بریکس بعنوان یکی از اولین کشور های که بعداز انقلاب اسلامی مخالف نظم آمریکایی بود، باعث میگردد که اولاً قدرت های نو ظهور جهان با قدرت و امیدواری فراوان به صورت رسمی باشگاه مخالفین هژمون آمریکایی را تشکیل و گسترش دهند و ثانیاً در تحولات جدید نظام بین الملل با تغییر موازنه قدرت از غرب به شرق در قالب ایجاد یک نظم شبکه ای با تکیه بر منافع و امنیت ملی ،درحقیقت اهداف و آرمان های بین المللی جدیدی پایه گذاری و گسترش یابد .