نگاهی به سریال تلویزیونی "جلال"

سریال "جلال" به موازات تولید برنامه‌های مختلف به ویژه سریال‌های تلویزیونی که اغلب از سطح متوسط محتوایی و ساختاری فراتر نمی‌روند برخی از مراکز استانی صداوسیما فعالیت‌هایی در زمینه تولید فیلم و سریال از خود نشان داده‌اند. به گونه‌‌ای که این روند گرچه پیشتر هم در شبکه‌های مختلف دیده شده اما به تازگی روند رو به رشدی را نشان می‌دهد. در همین ارتباط یکی از مجموعه‌های تولید شده، یعنی استان آذربایجان شرقی اقدام به تولید سریال اجتماعی و انقلابی به نام "جلال" کرد و البته در وهله اول این توجه به مناطق بومی و شهرستان‌ها ستودنی است و باید از این لوکیشن‌های آپارتمانی به سمت مناطق دیدنی و بکر کشور بروند؛ در این سریال 15 قسمتی و چندین مجموعه دیگر تلویزیون که بخشی از آن را معاونت استان‌های صداوسیما برعهده گرفته‌اند این توجه به دیگر مناطق سراسر کشور دیده می‌شود.

سریال "جلال" نگاهی اقتباسی به داستان مشهور "بینوایان" داشت؛ داستان و کتابی که بارها در مورد آن فیلم‌ها، سریال‌ها و انیمیشن‌های متعدد ساخته شده و همچنان جزو برترین‌های آثار ادبیات نمایشی محسوب می‌شود. نویسنده فیلمنامه مجموعه "جلال" با نگاه وفادارانه به مضمون و محتوای بینوایان و گرته‌برداری از شخصیت‌های اصلی آن چه کاراکترهای منفی و چه عناصر مثبت را در کنار و مقابل هم به نمایش درآورده و در بستری از مناسبات اجتماعی، سیاسی و انقلابی ایران،‌آن را در قالب داستانی خانوادگی و اجتماعی به نمایش گذاشته است. "جلال" از این زاویه ضمن وفاداری به اصل داستان "ویکتور هوگو" دارای نوشتار به نسبت منسجم و حساب شده‌ای بود و البته سعی کرد این نکته را در ارتباط با شخصیت‌پردازی‌ها هم لحاظ کند.

کارگردانی حسن نجفی که پیشتر از او آثار سینمایی و تلویزیونی هم دیده‌ایم توانست در کل به نوشته نویسنده این سریال جامه اجرایی نسبتاً مناسبی بپوشاند. گرچه "جلال" جزو سریال‌های شاخص، درجه یک و ممتاز تلویزیون نیست اما در ردیف سریال‌های متوسط با محتوای صداوسیما قرار گرفت است.  مجموعه‌ای که می تواند به دلیل ظرفیت‌های قصه و شخصیت‌ها دارای فصل‌های دیگر هم باشد برای آن فصل‌های جدید ساخته شود. با این حال گزینش برخی از بازیگران و عوامل درجه دو و سه برای همکاری در این سریال از نقاط ضعف "جلال" بود که چنانچه بازیگران مطرح و قوی‌تری جایگزین آن‌ها می‌شد شاید در ایجاد ارتباط مناسب‌تر با مخاطب به توفیق بیشتری می‌رسید.

"جلال" در فصل نخست با نوعی پایان‌بندی خاتمه یافت که چندان زیبنده و حرفه‌ای نبود؛ در واقع ارائه نوعی شناسنامه و در واقع پایان سرنوشت شخصیت‌ها به منظور نمایش واقعی بودن آن‌ها چیز جدیدی به مضمون و محتوای سریال اضافه نکرد. و البته به خودی خود، این اقدام با توجه به اینکه سریال بخواهد دارای فصل‌های بعدی باشد در تناقض است؛ چرا که در این شناسنامه‌مانندها که درباره شخصیت‌ها در پایان سریال ارائه شد و به پایان زندگی و ویژگی‌های برخی از آن ها اشاره شد چندان مناسبتی با تداوم سریال ندارد.

در هر حال سریال "جلال" مجموعه متوسطی به شمار می‌رود که با اقتباس‌ادبی، وفادارانه برخورد کرد و جزو سریال‌هایی بود که توانست نظر قشرهایی از مخاطبین را به سوی خودش جذب کند اما نکته مهم در ارتباط با سریال "جلال" استفاده از مضمون انقلابی و جا انداختن آن در عرصه برخی رخدادهای مرتبط با انقلاب اسلامی است که بسیار سطحی و گذرا به آنها اشاره شده و از کنار بسیاری از رویدادها به سرعت عبور شده است. از جمله حوادث مرتبط با قیام قم و حرکت‌های مردمی در شهرهای کشور در اعتراض به سرکوب قیام قم و شورش‌هایی که در همین امتداد رخ داده بود در این سریال بسیار کمرنگ به تصویر درآمد.

همچنین در این ارتباط پایبندی، نوع تفکر و اندیشه شخصیت‌های مختلف سریال در ارتباط با مسائل انقلابی به درستی مورد توجه قرار نگرفته و دچار ضعف شده بود. در اصل اگر سازندگان سریال "جلال" می‌خواستند یک اثر متناسب با آرمانهای انقلاب اسلامی بسازند باید بسیاری از ویژگی‌های انقاب اسلامی از جمله حضور قشرهای مختلف، اهداف جنبش‌های انقلاب‌ اسلامی، جریان‌ها و رهبری این انقلاب هم یاد می‌کردند که در فصل ارائه شده تمامی این نکات مورد غفلت قرار گرفته بود که این مسئله مهمترین ضعف سریال متوسط "جلال" را تشکیل می‌داد. با این همه آنچه تحت عنوان سریال "جلال" ارائه شده از نوشتار، کارگردانی و بازی‌های متوسط و مقبول برخوردار بود که توانست با رضایت بخشی از بینندگان تلویزیون همراه شود.