بومی‌سازی سامانه کنترل نظارتی و جمع‌آوری داده‌ها (SCADA) در شرکت فولاد مبارکه

کارخانه فولاد مبارکه و مسئول اجرای این پروژه ضمن اعلام این خبر گفت: سامانه کنترل نظارتی و جمع‌آوری داده که به‌اختصار اسکادا (Supervisory Control and Data Acquisition) نامیده می‌شود، مجموعه‌ای از بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است که امکان نظارت و کنترل فرایندهای صنعتی را فراهم می‌سازد و همواره در صنایع بزرگی مثل برق، گاز، آب، حمل‌ونقل، نظامی و... یکی از اساسی‌ترین سیستم‌های کنترل، نظارت، تحلیل و پایش داده‌ها به شمار می‌آید. این سامانه از تکنولوژی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری زیادی برخوردار است و بهترین محصولات در این حوزه، مربوط به شرکت‌های Siemens، GE،ABB،PSI  و... است.

وی با اشاره به اینکه همه این سازندگان به‌دلیل تحریم، از فروش محصولات به‌روز خود به فولاد مبارکه امتناع می‌ورزیدند و در صورت تحویل نیز دانش فنی مربوطه را در حد اپراتوری سیستم منتقل می‌کردند، تصریح کرد: این امر تبعات سنگینی در زمان بهره‌برداری و نگهداری دربرداشت؛ همان‌طور که در تجارب قبلی، اسکادای نصب‌شده مربوط به شرکت زیمنس، به‌دلیل عدم تحویل نسخه نصبی و همچنین عدم پشتیبانی فنی سازنده، به چند حادثه منجر به توقف و خسارت مالی نواحی تولیدی انجامید. با اتکا به تجربه چندین‌ساله نگهداری و تعمیرات سیستم‌های قدیمی و دانش فنی شکل‌گرفته در فولاد مبارکه، اعم از مهندسی کارخانه و ناحیه انرژی و سیالات، پس از بررسی حدوداً چهارساله سیستم‌های خارجی و داخلی در دسترس، تصمیم بر این شد که سیستم اسکادا با تکیه‌بر دانش داخلی و با مشارکت متخصصان شرکت ایریسا و فولاد مبارکه بومی‌سازی گردد.

کارشناس طراحی برق، اتوماسیون، الکترونیک و مخابرات واحد مهندسی کارخانه فولاد مبارکه خاطرنشان کرد: با حمایت مدیران و مسئولین مربوطه، پس از طی مذاکرات فنی و قراردادی مفصل و مشخص ساختن چارچوب اصلی نیازها و موارد فنی، قرارداد این پروژه در فروردین‌ماه سال 1397 تحت نظارت مدیریت مهندسی کارخانه، ابلاغ و در آبان ماه 1401 با صرفه‌جویی بالغ‌بر 4 میلیون یورویی، تحویل موقت گردید.

ابراهیم‌نژاد افزود: سایر واحدهای هلدینگ فولاد مبارکه نیز به این محصول خصوصاً در سطح مدیریت انرژی (آب، برق، گاز) و همچنین مانیتورینگ و نظارت خطوط تولید و پشتیبانی نیاز دارند؛ ازاین‌رو آمادگی مشاوره فنی و همکاری در نصب و راه‌اندازی آن توسط تیم فنی فولاد مبارکه (ناحیه انرژی و سیالات، مهندسی کارخانه و شرکت ایریسا) وجود دارد. ضمن اینکه به‌دلیل سرمایه‌گذاری اولیه صورت‌گرفته جهت تولید این محصول، انجام موفقیت‌آمیز تست‌های سرد و گرم، تجربه موفق در بهره‌برداری از سیستم، کاهش هزینه‌ها و اطمینان حداکثری، امکان به‌کارگیری سیستم بومی‌سازی‌شده در سایر واحدهای هلدینگ و حتی سایر صنایع کشور نیز میسر است که البته در این راستا، ایجاد کارگروهی متشکل از اعضای پروژه و نمایندگان هلدینگ فولاد مبارکه می‌تواند راه‌گشا باشد.

تولید این نرم‌افزار موجب خودکفایی واقعی فولاد مبارکه و به‌نوعی کلیه صنایع کشور در زمینه دانش فنی پیاده‌سازی و همچنین پشتیبانی محصول استراتژیک نرم‌افزاری شده است

رضا ایمانیان، مهندس فرایند انرژی و سیالات دفتر فنی ناحیه انرژی و سیالات نیز در این باره گفت: این پروژه در چارچوب استاندارد IEEE C37.1 تعریف شد و طبق استانداردهای فنی مانند IEC 61970، IEC60870-104 و... شکل گرفت و به‌دلیل ناشناخته بودن بعضی از ابعاد فنی پروژه و تغییراتی در محدوده و ابزارهای موردنیاز سیستمی با تلاش و پیگیری‌های مستمر در بخش‌های مختلف ازجمله پیاده‌سازی پروتکل IEC60870-104، افزونگی در سطوح مختلف، پیاده‌سازی مدل و معماری امنیت و پیاده‌سازی پایگاه داده و مدل‌های مدیریت انرژی، سرانجام بر اساس شرایط فنی قرارداد اجرا و پس از انجام تست‌های فنی و امنیتی لازم، موفق به اخذ گواهینامه فنی از پژوهشگاه نیرو و گواهینامه امنیت سایبری از افتا (سازمان فناوری اطلاعات ایران برای برقراری و توسعه شبکه رایانه‌ای کشور یا امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات) گردید.

ایمانیان خاطرنشان کرد: به‌جرئت می‌توان گفت تولید این نرم‌افزار موجب خودکفایی واقعی فولاد مبارکه و به‌نوعی کلیه صنایع کشور در زمینه دانش فنی پیاده‌سازی و همچنین پشتیبانی محصول استراتژیک نرم‌افزاری شده و با نصب در سایت‌های توزیع برق، توزیع سیالات، محیط‌زیست و تعمیرات مرکزی فولاد مبارکه، بالغ‌بر 4 میلیون یورو صرفه‌جویی ارزی در پی داشته است. با توجه به اینکه نرم‌افزار تولیدشده به‌صورت ماژولار است، جهت پیاده‌سازی در واحدها و صنایع مختلف و براساس کاربرد مدنظر، قابل تنظیم و استفاده خواهد بود.

امکان هرگونه ارتقا و توسعه در راستای افزایش ظرفیت تولید و رسیدن به ظرفیت 10 میلیون تن در فولاد مبارکه وجود دارد.

سیدعلی کافی موسوی، کارشناس تعمیرات برق، اتوماسیون و ابزار دقیق واحد توزیع برق هم اظهار داشت: به‌دلیل چالش‌های فنی موجود حین پیاده‌سازی این سیستم بر روی سیستم‌عامل لینوکس، این محصول ابتدا در نسخه مبتنی بر ویندوز، در واحدهای توزیع برق و توزیع سیالات نصب شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت و با بررسی ریسک راه‌اندازی و بهره‌برداری، ضریب اطمینان برای توسعه سیستم از این طریق افزایش یافت. سپس با بررسی‌های فنی صورت‌گرفته و درخصوص تغییر بستر از ویندوز به لینوکس و انجام تست‌های لازم، تغییر لازم انجام گرفت و جایگزین نسخه قبلی شد. جهت اطمینان از عملکرد این سیستم، تست‌های مفصل آفلاین و آنلاین صورت گرفت و مشکلات و مسائل مربوطه مشخص و رفع شد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر فاز دوم ارتقای این نرم‌افزار و افزودن بخش‌های مدیریت انرژی شامل تحلیل شبکه و توازن بار و... نیز در دست پیگیری و اقدام است، تصریح داد: با توجه به خودکفایی در تولید این محصول و دسترسی کامل به کدهای نرم‌افزار، امکان هرگونه ارتقا و توسعه در راستای افزایش ظرفیت تولید و رسیدن به ظرفیت 10 میلیون تن در فولاد مبارکه وجود دارد.

مسئول اجرای این پروژه در پایان از حمایت‌های مؤثر معاونان بهره‌برداری، طرح و توسعه، تکنولوژی و مدیران مهندسی کارخانه، انرژی و سیالات رؤسای واحد توزیع برق، دفتر فنی تولید ناحیه، طراحی برق و اتوماسیون و همچنین مدیران و کارشناسان فنی شرکت ایریسا خصوصاً در بخش تله‌متری و اسکادای این شرکت که با تلاش بی‌وقفه خود موجب دست‌یابی به این موفقیت مهم و خودکفایی در زمینه این محصول استراتژیک شده‌اند تشکر و قدردانی کرد.