حرکت پرشتاب مجتمع فولاد قائنات در مسیر تکمیل زنجیره ارزش
بر اساس طرح جامع فولاد و هدف‌گذاری آن مبنی بر تمرکز‌زدایی از این صنعت، هشت طرح فولادی تعریف شد تا به واسطه راه‌اندازی آن‌ها، بخشی از ظرفیت هدف‌گذاری‌شده در این طرح تامین شود. مجتمع فولاد قائنات یکی از همین طرح‌ها محسوب می‌شود که در راستای توسعه غیر متمرکز تولید فولاد و رفع محرومیت‌ها در نقاط کم‌برخوردار کشور، فعالیت خود را آغاز کرد. روند رو به جلوی مجتمع فولاد قائنات به نوعی از احداث واحد احیای مستقیم آغاز شد و با راه‌اندازی واحد فولادسازی تداوم یافت. این اقدامات که به معنای افزایش ظرفیت‌های تولید آهن‌اسفنجی و فولاد در کشور، هر یک به میزان ۸۰۰ هزار تن هستند، بی‌تردید رشد اقتصادی پایدار و پیشرفت قابل توجه صنایع بومی منطقه را به همراه خواهند داشت که این موضوع دقیقا تحقق همان هدف تعریف‌شده در طرح جامع فولاد کشور است.
صنعت فولاد با نقش‌آفرینی موثر در جهش تولید، اشتغال‌زایی و خلق ارزش افزوده، یکی از ستون‌های اصلی صنعت و اقتصاد ایران به حساب می‌آید. اهمیت جایگاه صنعت فولاد در کشور سبب شده است که همواره بر توسعه و ارتقای ظرفیت‌های آن تاکید شود، به طوری که در سند چشم‌انداز توسعه صنعت فولاد کشور، دستیابی به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ هدف‌گذاری شده است. افزایش ظرفیت‌های تولید فولاد، تاثیر مستقیمی بر فعال شدن بنگاه‌های تولیدی، کاهش نرخ بیکاری و در نهایت تحقق جهش تولید که همواره نیز بر اهمیت آن تاکید شده است، خواهد داشت.
رویکردهای یادشده به طور مشخصی در اقدامات مجتمع فولاد قائنات قابل مشاهده هستند. در واقع در این مجتمع با رصد شرایط موجود در زمینه تبدیل شدن آهن‌اسفنجی به دغدغه‌ای برای تولید فولاد در کشور، در قالب فاز نخست طرح فولاد قائنات، نسبت به احداث واحد احیای مستقیم و تولید آهن‌اسفنجی اقدام شد. این مجتمع همچنین در راستای اهمیت تکمیل زنجیره فولاد و خلق ارزش افزوده بیشتر، فاز دوم طرح فولاد قائنات یعنی واحد فولادسازی خود را نیز احداث کرده و نخستین عملیات ذوب‌گیری را نیز با موفقیت پشت سر گذاشته است. این اقدامات مجتمع فولاد قائنات بی‌تردید گام‌های بلندی در مسیر توسعه ظرفیت‌های تولید و تکمیل زنجیره ارزش فولاد در کشور به شمار می‌آیند. گفتنی است که تعریف فاز سوم طرح فولاد قائنات که به افزودن خط نورد به این مجتمع مربوط می‌شود، مهر تایید دیگری بر وجود نگاه توسعه‌محور و نگرش ارزش‌افزا در این مجتمع به حساب می‌آید.
پیش‌نیاز توسعه
در مجتمع فولاد قائنات که به عنوان بزرگترین پروژه صنعتی استان خراسان جنوبی شناخته می‌شود، دامنه گسترده‌ای از فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها در مسیر احداث واحد فولادسازی و دستیابی آن به مرحله بهره‌برداری انجام شده است؛ اقداماتی که به صورت زنجیره‌وار زمینه راه‌اندازی واحد فولادسازی این مجتمع را فراهم کرده‌اند. نخستین گام این مجتمع در مسیر یاد شده بهره‌برداری از فاز نخست این مجتمع یا واحد احیای مستقیم بوده است. این واحد که در آذرماه سال ۱۴۰۱ به بهره‌برداری رسید، با سرمایه‌گذاری ۶۰ هزار میلیارد ریالی به سرانجام رسید. از این واحد به عنوان نخستین واحد صنعت سنگین در استان خراسان جنوبی یاد می‌شود که راه‌اندازی آن به نوعی زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی نیز بوده است. بهره‌برداری از این واحد همچنین باعث افزایش ظرفیت تولید آهن‌اسفنجی در کشور به میزان ۸۰۰ هزار تن شده است.
احداث واحد بریکت‌سازی مجتمع فولاد قائنات که با سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیون یورویی معادل ۵ هزار میلیارد ریال همراه بوده است، از دیگر اقدامات مجتمع فولاد قائنات در سال گذشته به شمار می‌آید. این واحد ظرفیت تولید ۳۳ هزار تن بریکت سرد در سال با مقاومت خردایش ۴۰۰ کیلوگرم را دارد؛ محصولی که یکی از مهمترین منابع تغذیه واحدهای فولادسازی محسوب می‌شود. گفتنی است که بریکت از مزیت‌های قابل توجهی در مقایسه با آهن‌اسفنجی برخوردار است که از جمله آن‌ها می‌توان به تسهیل فرایندهای حمل‌و‌نقل و انبار کردن و همچنین جلوگیری از اشتعال و اکسیداسیون اشاره کرد. گفتنی است که کارگاه اکسیژن این مجتمع نیز در سال گذشته و همزمان با افتتاح واحد بریکت‌سازی به بهره‌برداری رسید تا از این طریق، مجتمع فولاد قائنات یک گام به راه‌اندازی واحد فولادسازی خود نزدیک‌تر شود. از جمله اقداماتی که در سال گذشته در راستای تامین زیرساخت‌های مورد نیاز این واحد و تامین پایدار انرژی صورت گرفت می‌توان به راه‌اندازی ترانس اصلی پست برق این مجتمع اشاره کرد. در واقع با این اقدام، نخستین ترانس اصلی توزیع ۶/۳۳ کیلوولت با ظرفیت ۲۵ مگاوات راه‌اندازی و ارتباط الکتریکال پست برق اصلی مجتمع تا واحد فولادسازی برقرار شد. گفتنی است که با آغاز برق‌رسانی به واحدهای اصلی، زمینه پیش‌راه‌اندازی واحدهای اکسیژن و ریخته‌گری مداوم نیز در این مجتمع فراهم شد.
گام دیگر مجتمع فولاد قائنات در مسیر توسعه پایدار که در شهریورماه سال جاری رقم خورد، تزریق گاز خط صنعتی واحد فولادسازی و راه‌اندازی پری هیتر عمودی (پیش‌گرم کن) پاتیل واحد فولادسازی این مجتمع، به عنوان پیش‌نیاز تولید ذوب در کوره قوس الکتریکی بوده است. گفتنی است که پیش‌گرم کن در صنایع فولادی برای گرم کردن پاتیل‌های حمل مذاب استفاده می‌شود. این پاتیل‌ها در واحد فولادسازی، پیش از بارگیری مذاب و به منظور جلوگیری از بروز شوک حرارتی، تا دمای یک هزار و ۱۰۰ درجه سانتیگراد به کمک یک مشعل گازسوز پیش‌گرم می‌شوند و از این طریق برای بارگیری مذاب کوره قوس الکتریکی آماده می‌شوند.
تکمیل زنجیره
مجتمع فولاد قائنات در راستای بهره‌برداری از فاز دوم طرح فولاد قائنات یعنی واحد فولادسازی، نخستین قوس الکتریکی را در بهمن‌ماه سال گذشته و نخستین عملیات ذوب‌گیری خود را در واپسین روزهای تابستان سال جاری، با موفقیت انجام داد. این اقدام که بهره‌برداری از نخستین واحد فولادسازی استان خراسان جنوبی محسوب می‌شود، توسط شرکت ایریتک به عنوان پیمانکار و صرفا با اتکا به دانش بومی ایرانی و بدون حضور کارشناسان خارجی صورت گرفته است. در واقع این موضوع به معنای دستیابی متخصصان داخلی به دانش فنی ساخت کارخانه فولادسازی است که با توجه به شرایط تحریم در کشور، بیش از پیش اهمیت می‌یابد.
یکی از نقاط قابل توجه طرح فولادسازی قائنات، کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی این واحد در مقایسه با واحدهای فولادی مشابه است. این مسئله با توجه به شرایط ناترازی انرژی در کشور که فولادسازان را در چند سال اخیر با چالش‌های عدیده‌ای مواجه کرده است، می‌تواند مزیت پررنگی برای این واحد و مجتمع فولاد قائنات محسوب شود. کاهش مصرف انرژی نه تنها کارخانه فولادسازی قائنات را از سایر کارخانه‌های مشابه به لحاظ میزان بهره‌وری منابع متمایز می‌کند، بلکه با تاثیر بر بهای تمام‌شده محصول، می‌تواند درآمدها و سودآوری این شرکت را نیز به شکل مثبتی تحت تاثیر قرار دهد. از جمله مشخصه‌های این طرح می‌توان به بتن‌ریزی ۱۶۰ هزار متر مکعبی، طول کابل‌کشی ۶۰۰ کیلومتری، اسکلت فلزی ۲۴ هزار تنی و تجهیزات مکانیکی به وزن ۱۳ هزار تن اشاره کرد. این کارخانه همچنین دارای ۴۲ دستگاه ترانسفورماتور است که در این میان، ۲۳ دستگاه توسط شرکت‌های ایرانی ساخته شده است. کوره قوس الکتریکی این واحد نیز دارای ظرفیت ۱۴۰ تن مذاب است. گفتنی است که بهره‌برداری از کارخانه فولادسازی مجتمع فولاد قائنات، ظرفیت تولید فولاد کشور را به میزان ۸۰۰ هزار تن سالانه ارتقا می‌بخشد و بنابراین گام بلندی در راستای جهش تولید فولاد در کشور محسوب می‌شود. همچنین برنامه افزایش ظرفیت این واحد به یک میلیون تن نیز در دستور کار قرار گرفته است.
این واحد به عنوان یکی از ۴۸ پروژه پیشران پیشرفت کشور، تاثیر به‌سزایی بر ایجاد اشتغال، رشد و پیشرفت صنایع بومی منطقه و توسعه اقتصادی و اجتماعی شرق کشور خواهد داشت، به طوری که می‌تواند برای بیش از یک هزار نفر به طور مستقیم و ۵ هزار نفر به طور غیرمستقیم اشتغال ایجاد کند. اهمیت این موضوع با توجه به اولویت‌بخشی مجتمع فولاد قائنات به جذب نیروی انسانی بومی به این مجتمع دو چندان جلوه می‌کند، به طوری که در حال حاضر نیز بیش از ۸۰ درصد از نیروهای جذب‌شده به این مجتمع را افراد بومی شهرستان‌های قائنات و زیرکوه تشکیل داده‌اند. گفتنی است که علت غیربومی بودن سایر نیروهای انسانی این مجتمع نیز به ضرورت بهره‌گیری از افراد کارشناس و متخصصی باز می‌گردد که امکان دسترسی به آن‌ها در این شهرستان وجود نداشته است. این پروژه در حال حاضر ۹۳ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و بر اساس پیش‌بینی‌ها، تا پایان سال جاری به طور کامل راه‌اندازی خواهد شد. گفتننی است که مراحل نصب و تست‌های واحد استحکام پروژه فولاد قائنات نیز به اتمام رسیده است و در حال حاضر در مرحله تست نهایی و راه‌اندازی قرار دارد. گفتنی است که نگاه توسعه‌ای جاری در مجتمع فولاد قائنات به همین نقطه نیز ختم نمی‌شود و این مجتمع، فاز سوم طرح فولاد قائنات یعنی خط نورد فولاد را نیز تعریف کرده است که عملیات اجرایی آن در آینده نزدیک آغاز خواهد شد. این مسئله به وضوح از رویکرد توسعه‌محور مجتمع فولاد قائنات و همچنین گام‌های استوار آن در مسیر تکمیل زنجیره ارزش فولاد در کشور حکایت دارد.
