جانمایی ؛معضل بزرگ صنعت فولاد

اصولا یکی ازمشکلات اساسی صنعت درکشور عدم وجود یک نیازسنجی دقیق ؛دائمی وپایدار است ؛وجود این بلیه را می توان اصلی ترین عامل نابسامانی وآشفتگی درعرصه صنعت دانست چرا که این معضل باعث شده ومی شود که سرمایه های مالی کشور بصورت عجیبی ازبین برود وضررهای زیادی را متوجه سرمایه گذاران نماید.

به دلیل نبود یک برنامه نیازسنجی ؛سرمایه گذاران نمی توانند با یک امنیت خاطر اقدام به سرمایه گذاری نمایند چرا که معلوم نیست درکشورمثلا چقدر نیازبه کارخانه های تولید ماکارونی یا دستمال کاغذی داریم وطی سال های دهه 60و70 دیدیم که چقدر سرمایه های مردم وکشور به خاطر این صنایع هدر رفت ونابود شد.

ازدهه 80 تاکنون بخصوص درچندسال گذشته همین معضل را ما درصنعت فولاد وصنایع پایین دستی آن شاهدبوده ایم وبهمین شکل شاهد هدررفت سرمایه ها ومعضلات بعدی هستیم.اینکه متولیان امر هنوز به طئردقیق نمی دانند وآماردرستی ندارند که ما چقدر به احداث .ارخانه های فولادی نیازداریم باعث شده است تا به معضل جدیدتروحادتری دراین صنعت برسیم بنام "معضل جانمایی "!!

عدم جانمایی صحیح ودرست برای صنعت فولاد نه تنها به اقتصاد ماکمک نکرده بلکه شاهد تنش های شدید اجتماعی بین مردم وسرمایه گذاران بوده ایم که کار را به تیروتفنگ و....رسانده است؛(نمونه مشخص آن درگیری بین مردم منطقه سپیددشت چهارمحال وبختیاری وکارخانه فولادی این منطقه می باشد)

بر اساس آخرین برآوردهای طرح جامع فولاد کشور؛ برای دستیابی به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام تا افق ۱۴۰۴ به ۴۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است که از این میزان ۲۰ میلیارد دلار به صنعت فولاد و ۲۵ میلیارد دلار برای تامین امکانات زیربنایی باید تخصیص یابد؛ به همین دلیل باید توازن در توسعه‌های بالادستی و زیربنایی صنعت فولاد مورد توجه جدی قرار گیرد.

درشرایط کنونی مهمترین معضل دراین صنعت جانمایی های نادرست ومشخصادر طرح هایی مانند فولاد مبارکه ؛فولاد خراسان ؛فولادآذربایجان وطزح های استانی  فولادی موسوم به هفتگانه است.این طرح هاکه درسال 1386 اوایل دولت نهم کلنگ‌زنی شدند؛ و با مشکلات اجرایی مانند عدم جانمایی مناسب  این طرح‌ها، نبود امکانات زیربنایی روبرو شدند که عملا باعث شد که عملیاتی  شدن این طرح حدود 12سال طول بکشد.کارشناسان براین عقیده هستند که باجانمایی مناسب طرح های فولادی میزان هزینه‌های مصرف برق و آب درآن ها به طور چشمگیری کاهش می یابد. برنامه توسعه ظرفیت تولید فولاد تا مرز ۵۵ میلیون تن در حالی است که متولیان حوزه صنعت برای تامین آب، بهره‌گیری از پساب فاضلاب شهری را مورد توجه قرار داده‌اند و در بخش برق نیز استفاده از تکنولوژی‌های جدید پیش‌روی تولیدکنندگان قرار گرفته است.

اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که جانمایی طرح‌های هفت‌گانه فولادی بر مبنای یک تفکروبرنامه اقتصادی نبوده بلکه  عمدتاناشی  از فشارهای نمایندگان مجلس ؛عوامل سیاسی و اجتماعی بوده اند. وهمین عامل باعث شده است تااین طرح ها دچارکمبودشدید آب؛عدم دسترسی مناسب به ناوگان جاده ای وریلی وعدم دسترسی به انرژی مناسب وارزان بشوند

 هرچند که صنعت فولاد یکی ازمهمترین پارامترهای توسعه یافتگی یک کشور محسوب می شود اما این مهم نبایدسیاست گذاران را دچارتصمیم گیری های احساسی وغلط نماید به گونه ای که مشکلات بعدی دیده نشوند. توسعه طرح‌های فولادی یکی از شاخص‌های پیشرفت کشور است که در عین رعایت اصول مصارف انرژی، باید استفاده از مواد اولیه از جمله سنگ‌آهن، استفاده از نیروی کار متخصص و امکانات جغرافیایی و ... نیز مدنظر قرار گیرد؛که متاسفانه این موارد حلقه مفقوده صنعت فولاد کشورهستند.

درشرایط کنونی که براساس طرح جامع فولاد کشور؛احداث واحدهای جدید فولادی باید درسواحل دریاها وبنادرباشد می طلبد که این مهم جدی ترگرفته شود تا درآینده نزدیک دچارمشکلاتی برای صادرات محصولات وواردات مواد اولیه نشویم .

 بررسی روند توسعه صنعت فولاد در کشورهایی چون ژاپن و کره نیز نشان می‌دهد این کشورها بدون در اختیار داشتن مواد اولیه، تنها با فناوری و جانمایی مناسب توانسته‌اند به ظرفیت‌هایی بالاتر از ایران دست پیدا کنند. در عین حال در کشوری همچون چین به عنوان یک کشور پیشرو در صنایع معدنی و فولاد در دنیا کارخانه‌ها در بنادر و همجوار دریاهای آزاد احداث شده‌اند تا هزینه‌های کمتری از لحاظ حمل و نقل و امکانات زیربنایی متوجه توسعه این صنعت باشد.

بر همین اساس با توجه به مشکلات کشور در زمینه تامین امکاناتی چون آب و ظرفیت پایین سیستم حمل و نقل ریلی در کشور، کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که شهرهای حاشیه خلیج فارس و جنوبی‌ترین مناطق کشور،برای ایجاد کارخانه‌های فرآوری سنگ آهن و فولاد کشور مناسب هستند که در ایجاد طرح‌های جدید باید مورد توجه قرار گیرد.