فصل غافلگیری بانک مرکزی!

بازار ارز در هفته های اخیر جو ملتهبی داشت و به ویژه در هفته ای که گذشت این التهاب بیشتر شد و دلار تا 4 هزار تومان افزایش یافت و سپس با آرامش نسبی به 3800 تومان برگشت. اگرچه طی روزهای گذشته دلایل زیادی درباره افزایش قیمت دلار عنوان شده و مواردی همچون رفع کسری بودجه از طریق افزایش نرخ دلار، خطر لغو برجام با انتخاب ترامپ و مواردی از این دست مطرح شده بود و حتی برخی از نقش گروه های سیاسی برای سوء استفاده از گرانی دلار سخن به میان آوردند اما مسئولان بانک مرکزی دلایلی نظیر نوسانات فصلی و افزایش تقاضا در ایام اربعین و سال جدید میلادی را برای افزایش نرخ دلار عنوان کردند. گزارش امروز خراسان در همین صفحه نیز موید این است که ماه های آذر و دی در سال های اخیر ماه های گرانی دلار بوده است. با این حال توجه به چند نکته درباره گرانی دلار ضروری است: 1- روند شاخص نرخ دلار در سطح جهانی افزایش 3 درصدی قیمت دلار طی یک ماه اخیر را نشان می دهد. یعنی دلار فارغ از عوامل موثر بر بازار داخلی در سطح جهانی 3 درصد افزایش یافته است. لذا با احتساب قیمت 3620 تومان یک ماه قبل، افزایش قیمت تا محدوده 3730 تومان ناشی از رشد قیمت جهانی بوده است و افزایش قیمت پس از این سطح ناشی از عوامل دیگر است. 2- در یک نگاه کلان قیمت گذاری دلار باید بر پایه یک منطق اقتصادی مشخص باشد. در قوانین داخلی از جمله بند ج ماده 81 قانون برنامه پنجم توسعه آمده است: «نظام ارزی کشور، «شناور مدیریت‌ شده» است. نرخ ارز با توجه به حفظ دامنه رقابت‌پذیری در تجارت خارجی و با ملاحظه تورم داخلی و جهانی و همچنین شرایط اقتصاد کلان از جمله تعیین حد مطلوبی از ذخایر خارجی تعیین خواهد شد.» به این ترتیب با توجه به بالاتر بودن نرخ تورم داخلی در مقایسه با تورم جهانی و همچنین دو معیار دیگر یعنی حفظ دامنه رقابت پذیری و حد مطلوبی از ذخایر خارجی، ناچار به افزایش نرخ ارز هستیم تا علاوه بر تعدیل نرخ ارز براساس تفاوت تورم داخلی و خارجی، تعیین نرخ ارز کمکی به تجارت خارجی کشور و حفظ ذخایر کند. خروجی این ملاک ها افزایش قیمت ارز است. لذا بانک مرکزی باید به صراحت از افزایش قیمت ارز البته به صورت منطقی و غیرشوک آور دفاع کند. 3- گزارش امروز خراسان اگرچه موید ادعای مسئولان بانک مرکزی در فصلی بودن افزایش نرخ ارز است، اما جای این انتقاد از بانک مرکزی وجود دارد که چرا بر این نوسان فصلی نتوانسته است فائق آید. تردیدی نیست که یکی از دستاوردهای دولت یازدهم آرام کردن بازارهای سفته بازی از جمله بازار ارز است. در این میان با توجه به قابل پیش بینی بودن افزایش تقاضای ارز در ایامی نظیر اربعین و پایان سال میلادی، ضرورت دارد که بانک مرکزی در این مقطع با توان بیشتری در بازار اثر بگذارد. اتفاقا این که افزایش نرخ ارز، فصلی است به معنای قابل پیش بینی بودن است و به این ترتیب بانک مرکزی باید پاسخ دهد که چرا نتوانسته پیش بینی کند و یا در صورت پیش بینی افزایش تقاضا بازار را مدیریت کند. در هر صورت ورود دیرهنگام رئیس کل و موضع گیری همراه با تاخیر ایشان، اگرچه در بازگرداندن آرامش نسبی به بازار موثر بود اما جای طرح این سوال وجود دارد که چرا بانک مرکزی در 3 سال اخیر در برابر نوسان فصلی افزایش تقاضای ارز در ماه های آذر و دی منفعل بوده است.