موضوع ادعایی درباره مالکیت بر دو کاخ سعدآباد و نیاوران

به گزارش شمانیوز: قدر مسلم سازمان میراث فرهنگی که اخیراً بیانیه‌ای هم در جهت رد ادعای بنیاد بر این دو کاخ منتشر کرد، استدلالش را بر این محور استوار کرده است که کاخ‌های موصوف قبل از انقلاب جزء اموال دولتی بودند و طبق تعاریف قانونی و شرعی جاری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصداق «بیت‌المال» محسوب می‌شدند و بر اساس مصوبه قانونی، تولی و مالکیت آن بر عهده سازمان تخصصی یعنی میراث فرهنگی است. موضوعی که شاید در هفته‌ها و حتی روزهای جاری در دستور کار دو سوی دعوی برای انجام مذاکرات ذی‌ربط قرار گیرد و یا حتی محل اختلافی حقوقی در سطح مراجع قضایی باشد. مساله مالکیت بنیاد مستضعفان بر کاخ‌های نیاوران و سعدآباد در روزهای اخیر بسیار خبرساز و حتی موجب پدیدآمدن فضایی هیجانی در سطح رسانه‌ها شد. آیا این تغییر مالکیت با مصوبه شورای انقلاب تعارض ندارد؟ خیلی روشن است که مالکیت این دو کاخ متعلق به سازمان تخصصی یعنی میراث فرهنگی است. رصد سابقه تاریخی این دو کاخ ما را به دوره زمانی بین قاجار تا پهلوی می‌برد. یعنی هم در دوره قاجار سرمایه‌گذاری شده روی آن و هم در دوره پهلوی. مطابق با مصوبه شورای انقلاب در سال 59 تمام کاخ‌هایی که از دوران پهلوی بر جای مانده بود، همراه با تأسیسات‌شان برای ایجاد موزه در اختیار وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت قرار گرفت؛ کاخ‌های نیاوران و سعدآباد هم از این قاعده مستثنی نبودند. در ماده 2 همین لایحه تمام اشیای عتیقه برای حفظ و نگهداری در موزه‌ها تحویل وزارت فرهنگ و آموزش عالی و سازمان میراث‌فرهنگی شد و از همان موقع تاکنون تمام مجموعه‌موزه‌ها به مردم خدمات می‌دهند. این کاخ‌ها قبل از انقلاب متعلق به شخص که نبوده، جزء اموال دولتی بوده، درست است؟ کاخ‌موزه‌های سعدآباد و نیاوران در دوران پهلوی به وزارت دربار تعلق داشته و با هزینه بیت‌المال احداث شده است؛ بنابراین جزء اموال خاندان پهلوی محسوب نمی‌شوند و معلوم است که متعلق به بیت‌المال هستند! شورای انقلاب به فرمان امام (ره) مالکیت این دو کاخ را همان سال 59 این کاخ‌ها را واگذار کرد به وزارت فرهنگ سابق که بعدا سازمان میراث فرهنگی متولی آن شد. همچنین در بند دیگری از مصوبه هیئت وزیران به سال 1360 ناظر بر تشکیل سازمان میراث‌فرهنگی بود، کاخ‌های نیاوران و سعدآباد از واحدهای تابعه این سازمان محسوب می‌شوند. با تمامی این مسایل، مسلم این است که کاخ‌های سعدآباد و نیاوران متعلق به تاریخ تهران است و حفظ، نگهداری، مرمت و معرفی این لایه از تاریخ معاصر بر عهده سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به‌عنوان سازمان تخصصی در این حوزه نهاده شده است. پس چطور بعد از این‌همه سال و وجود مستندات قانونی، الان بحث تغییر مالکیت مطرح می‌شود؟ مساله همین است. حدود چهار دهه از انقلاب می‌گذرد و مطرح کردن موضوع تغییر مالکیت فضاهایی که موزه هم هستند از سازمان تخصصی آن یعنی میراث فرهنگی به جایی مثل بنیاد مستضعفان توجیه ندارد. مالکیت این دو کاخ خیلی مهم است و باید بر عهده میراث فرهنگی باشد. جدای از وقایعی که در تاریخ معاصر در نیاوران و سعدآباد افتاد، ساختار و معماری این دو کاخ هم طبعا اهمیت ویژه‌ای دارد. چقدر از این اهمیت تاریخی به معماری ای کاخ‌ها برمی‌گردد؟ همان‌طور که گفته شد، معماری دو کاخ‌موزه سعدآباد و نیاوران بخش تفکیک‌ناپذیری از هویت تهران قدیم و تهران جدید است. پیداست که معماری این کاخ‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. مجموعه منحصربه‌فردی از معماری تاریخی و معماری معاصر در تهران وجود دارد و بخش مهمی از این مجموعه شامل معماری منحصربه‌فرد در نیاوران و سعدآباد است که آثار هنرمندان و معماران برتر و صاحب‌نام است و اگر قرار باشد در آینده پرونده‌ای به‌منظور ثبت‌جهانی معماری معاصر تهران تهیه شود آثار معماری سعدآباد و نیاوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. با توجه به اتفاقاتی که رخ داد و فضای هیجانی موجود و اعلام مالکیت بنیاد مستضعفان بر این کاخ‌ها، سازمان میراث چه واکنشی در نهایت خواهد داشت؟ سازمان میراث‌فرهنگی به ‌لحاظ قانونی خود را ملزم به حفاظت و صیانت از این دو اثر تاریخی می‌داند و با توجه به ظرفیت فرهنگی این دو کاخ‌موزه و همچنین با توجه به اینکه سعدآباد و نیاوران دو پهنه سبز تهران محسوب می‌شوند، باید حفاظت و نگهداری از این دو مجموعه به دستگاه تخصصی متولی امور میراث‌فرهنگی و تاریخی، یعنی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، واگذار شود. مثل همه جای دنیا؟ بله، مثل همه جای دنیا. در تمام دنیا نیز مدیریت کاخ‌موزه‌ها بر عهده سازمان‌های تخصصی است. ضمن اینکه دیگر بر همه آشکار است که فضاهای فرهنگی اگر از نظر مالکیت بلاتکلیف بمانند، ضرر خواهند دید. به‌‎ عنوان مثال، می‌توان به کاخ مروارید و باغ رامسر اشاره کرد. بر خلاف برخی نهادها، نگاه سازمان میراث‌فرهنگی به مجموعه موزه‌ها و کاخ‌موزه‌ها اقتصادی نیست. بلکه نگاهی فرهنگی است که در حقیقت منافع ملی را زیر نظر دارد و مطمئنم که بنیاد مستضعفان در این موضوع پُراهمیت منافع ملی را مدنظر قرار می‌دهد. آیا ممکن است به زودی اقدامات حقوقی هم در کار باشد؟ حتما. نباید فراموش کنیم که این دو کاخ‌موزه به‌ عنوان میراث تاریخی و ملی ایران متعلق به تمام ایرانیان است و بنابراین، سازمان میراث‌فرهنگی به‌عنوان متولی اصلی حفاظت و حراست از آثار تاریخی کشور خود را ملزم به حراست ویژه از این دو اثر ملی کشور می‌داند و برای حفظ این مجموعه‌های بسیار مهم تمام تلاش حقوقی و اجرایی خود را به‌کار خواهد بست. کمااینکه الان هم پیگیر هستیم. سعی هم خواهیم کرد که ضمن نشست‌های تخصصی و کارشناسی، باز هم صحبتی با بنیاد داشته باشیم و این مشکل را برطرف کنیم تا میراث فرهنگی به کار تولی این دو کاخ ادامه دهد. منبع: توریسم آنلاین