چرا ایران از برجام خارج نمی‌شود؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با ادعای اینکه ایران تنها برنده توافق هسته‌ای است، از این توافق به طور یکجانبه خارج شد و تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران اعمال کرد. اما ایران فعلا برای جلوگیری از بوجود آمدن یک جبهه متحد بین المللی علیه خود از خروج از این توافق خودداری کرده است.

شاید بتوان گفت که دلیل اصلی ایران برای مذاکره و سپس امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، رفع تحریم‌های اقتصادی بود. تحریم‌ها برای مدت کوتاهی رفع شد و مناسبات اقتصادی ایران با بسیاری از کشور‌ها مجددا رونق نسبی گرفت. اما با خروج ترامپ از برجام، تقریبا خاصیت اقتصادی این توافق از بین رفته است. صالح قزوینی، کارشناس مسائل سیاسی، طی یادداشتی در روزنامه رأی الیوم، به چرائی باقی ماندن ایران در برجام، علیرغم بازگشت تحریم‌ها، پرداخت و نوشت: «دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، دروغ می‌گوید که ایران تنها برنده توافق هسته‌ای است. در حقیقت این توافق یک معامله کامل است که همه طرف‌ها در آن برای بدست آوردن دستاوردها، امتیازاتی داده‌اند. علیرغم آنکه روابط بین دو کشور (ایران و آمریکا) برقرار نبود، حتی آمریکا هم از این توافق سود برد زمانی که دولت باراک اوباما، رئیس جمهور سابق، قرارداد فروش هواپیما‌های بوئینگ به ایران را امضا کرد.»

بنا به ادعای قزوینی، امروز پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران و همچنین ناتوانی اروپا و جامعه بین المللی از مقابله با تحریم‌های آمریکا، ایران به بازنده اصلی توافق هسته‌ای تبدیل شده است. طبق برجام، در ازای پایبندی جامعه بین المللی به برقراری روابط عادی تجاری و اقتصادی با ایران، این کشور هم به برخی محدودیت‌های هسته‌ای و نظامی پایبند می‌شود.

این کارشناس، با اشاره به محدودیت‌هایی که برجام به ایران تحمیل کرد، افزود وقتی ایرانیان به این توافق نگاه می‌کنند می‌بینند که امتیازات بسیاری داده‌اند، اما در مقابل چیزی به دست نیاورده‌اند. به همین دلیل، امروزه برجام به باری بر دوش رئیس جمهور حسن روحانی تبدیل شده است.

قزوینی ادامه داد درست است که برجام قطعنامه‌های شورای امنیت را لغو کرد. اما تحریم‌هایی که ترامپ اعمال کرده و سایر کشور‌ها را به اجرای آن‌ها وادار ساخته، باعث شده که ایرانیان تفاوت چندانی بین اوضاع قبل و بعد از برجام احساس نکنند و حتی برخی از ایرانیان از این توافق احساس ذلت می‌کنند. چون تحرکات آن‌ها را محدود می‌کند. پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است که اگر ایران در توافق هسته‌ای منفعتی ندارد و تحرکات سیاسی و نظامی‌اش را هم محدود می‌کند، پس چرا از آن خارج نمی‌شود؟

قزوینی در پاسخ به این سوال نوشت: «ترامپ به خوبی می‌داند که بدون شکل گیری یک اجماع بین المللی ضد ایران، نمی‌تواند فشار بر آن را تشدید کند. دلیل اصلی عدم شکل‌گیری چنین اجماعی، تمسک اتحادیه اروپا به توافق هسته‌ای است. چرا که خروج این اتحادیه، راه را برای انتقال پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت و در نتیجه شکل گیری اجماع بین المللی علیه تهران را هموار خواهد کرد.»

این کارشناس تصریح کرد: «این تنها منفعت ایران از باقی ماندن در توافق هسته‌ای است. شکل‌وشمایل اصلی سیاست ایران در قبال توافق هسته‌ای هم همین است. اما پس از پایان ریاست‌جمهوری حسن روحانی در ۲۰۲۱ هیچ تضمینی برای استمرار این سیاست ایران وجود ندارد. بلکه برعکس، خروج از توافق هسته‌ای یکی از ویژگی‌های اصلی مرحله پس از روحانی خواهد بود. خصوصا اگر شخصی از جریان اصولگرایی، که غالبا سیاست خارجی سختگیرانه‌ای دارد، در انتخابات پیروز شود.»

قزوینی در پایان، احتمال خروج روحانی و نیز بازگشت ترامپ به برجام را هم مطرح و تصریح کرد که در روز‌ها و ماه‌های آینده، بخصوص به هنگام نزدیک شدن انتخابات ایران و آمریکا، برخی احتمالات از لیست خارج خواهند شد.