خاطره بازی با عروسک‌های سینما +تصاویر
در سینمای ایران عروسک‌های مختلفی بوده که همانند یک "سوپراستار" درخشیده‌اند ولی فقط تعداد کمی از آنها همچنان ستاره هستند و مابقی در حد خاطره‌ای دور برای متولدین دهه 60 و 70 باقی‌مانده‌اند.
با این حال به بهانه فیلم «خاله قورباغه» که از معدود آثار سینمایی تمام عروسکی ایران است، تعدادی از فیلم‌های دیگری را که بیشتر در دهه‌های 60 و 70 ساخته شده و عروسک جزء لاینفک آنها بوده مرور می‌کنیم.
یکی از اولین فیلم‌هایی که می‌توان به آن‌اشاره کرد و در جستجوهای اینترنتی به عنوان یک فیلم عروسکی از آن یاد شده «ابراهیم در گلستان» به کارگردانی ایرج امامی است که در اولین دوره جشنواره فیلم فجر در سال 61 نمایش داده شد.
در این فیلم که به بخشی از زندگی حضرت ابراهیم (ع) و بت‌پرستی او اشاره دارد، مرضیه محبوب که امروز یکی از شناخته‌شده‌ترین عروسک‌سازان و عروسک‌گردان‌های ایران است هم حضور داشت.
از مهم‌ترین فیلم‌های عروسکی سینمای ایران بی‌شک به «شهر موش‌ها» باید اشاره کرد که اولین نسخه آن در سال 64 ساخته شد ولی حدود 30 سال بعد با داستانی دیگر روانه سینماها شد.
«شهر موش‌ها» به کارگردانی سینمایی محمدعلی طالبی و کارگردان هنری مرضیه برومند ساخته شده بود و نسخه جدید آن را سال 93 خود برومند با متنی از فرهاد توحیدی کارگردانی کرد.
«کپل»، «دم باریک»، «دم دراز»، «اسسمشو نبر»، «گوش دراز» و «خوش خواب» تعدادی از شخصیت‌ها و عروسک‌های این فیلم سینمایی بودند.
یکی دیگر از فیلم‌های سینمایی ماندگار کودکان دهه 60 «گلنار» به کارگردانی کامبوزیا پرتوی بود که نوار کاست این فیلم هم طرفداران زیادی داشت. در این فیلم «گلنار» دختری است که باد دستمال آبی‌اش را می‌برد و او برای پیدا کردنش راهی جنگل و بعد گرفتار خرس‌ها می‌شود؛ خرس‌هایی عروسکی که داستان تازه‌ای را برای گلنار رقم می‌زنند.
«گربه آوازه‌خوان» فیلم دیگر پرتوی است که سال 69 آن را ساخت و در کنار عروسک‌ها، رضا بابک، حمید جبلی و پوراندخت میهمن از جمله بازیگران بودند.
در این فیلم ایرج طهماسب، دنیا فنی‌زاده، حسن پورشیرازی و ماندانا کریمی به عنوان بازیگران عروسکی نقش داشتند.
«دزد عروسک‌ها» به کارگردانی محمدرضا هنرمند هم از دیگر فیلم‌های خاطره‌برانگیز دهه 60 است که اکبر عبدی و آزیتا حاجیان در آن نقش داشتند تا با همراهی عروسک‌ها داستانی رئال ـ عروسکی را به تصویر بکشند.
«الو الو من جوجوام» دیگر فیلم عروسکی مرضیه برومند است که عروسک‌های «جوجو» و «میو» آن در کنار بازیگرانی همچون مهدی هاشمی، مهتاب نصیرپور و فهمیه راستکار نقشی پررنگ در پیشبرد داستان داشتند.
از نکات قابل توجه این فیلم حضور هنرمندانی چون کیومرث ملک‌مطیعی، حهانگیر فروهر، رقیه چهره‌آزاد، محمود بصیری، مریم سعادت، عادل بزدوده، فرخ‌لقا هوشمند و ارژنگ امیرفضلی است که هر کدام اسم و رسمی در آن زمان داشته یا بعدها پیدا کردند.
مسعود کرامتی هم یکی دیگر از فیلمسازانی است که در عرصه سینمای کودک و نوجوان یکی از اثار به یادماندنی را با نام «پاتال و آرزوهای کوچک» خلق کرده که در سال 68 در جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان نمایش داده شد. این فیلم که نویسندگان اولیه آن رضا کیانیان و مهدی سجاده‌چی بودند، سال 93 در شبکه نمایش خانگی توزیع شد.
در این فیلم هم چهره‌های مطرحی از سینمای ایران حضور داشتند که به بازیگری رضا کیانیان و احمد آقالو، آهنگسازی محمدرضا علیقلی و تدوین رسول ملاقلی‌پور می‌توان اشاره کرد.
در ادامه این فیلم‌های عروسکی، یکی از معروف‌ترین فیلم‌هایی که هنوز هم عروسک‌هایش زنده هستند و در برنامه‌های مناسبتی خود در تلویزیون حضور دارند، «کلاه‌قرمزی و پسرخاله» است که در سال 73 به فروش قابل توجهی دست یافت. این فیلم به کارگردانی ایرج طهماسب با صداپیشگی حمید جبلی ساخته شد که علاوه بر این دو، فاطمه معتمدآریا، مرضیه محبوب، مرتضی احمدی، حمیده خیرآبادی، فرخ‌لقا هوشمند، مهری مهرنیا، حسن شیرازی و اکبر دودکار در آن بازی کرده‌اند.
طهماسب چند سال بعد (1381) فیلم دیگری را با محوریت همان عروسک‌هایش با نام «کلاه‌قرمزی و سروناز» ساخت که معتمدآریا، رضا عطاران و خسرو احمدی هم در آن بازی می‌کردند.
در این فیلم دنیا فنی‌زاده مثل همیشه از عروسک‌گردانان کلاه‌قرمزی و پسرخاله بود.
البته ایرج طهماسب در کنار فیلم دیگری با نام «کلاه قرمزی و بچه ننه» در سال 1379 فیلم «یکی بود یکی نبود» را هم به نویسندگی خودش و حمید جبلی ساخت که در روایت داستانش تعدادی عروسک نیز نقش دارند. در این فیلم فرشته صدرعرفایی، حمید جبلی، خسرو احمدی، هنگامه مفید و تهمتن مفید صداپیشگان بودند.
اما یکی دیگر از فیلم‌های عروسکی سینمای ایران که تولیدش به دهه 90 برمی‌گردد «گورداله» به کارگردانی نادره ترکمانی است که تمام شخصیت‌های آن نیز عروسکی هستند و بهمن مفید، هنگامه مفید و شهره لرستانی جمعی از صداپیشگان فیلم هستند.
«گورداله» که چند سالی طول کشید تا به مرحله اکران رسید، در شبکه نمایش خانگی نیز توزیع شده است.
مرور این فیلم‌ها و عروسک‌هایشان و فیلم‌هایی که به اعتبار عروسک‌ها و خاطره‌های قدیمی آنها دوباره با قصه‌ای دیگر ساخته شده است؛ نشان از آن دارد که جذابیت اغلب این فیلم‌ها برای نسلی است که کودکی‌اش با این عروسک‌ها خاطره داشته است؛ نه کودکان این نسل! و البته بررسی کارشناسی اینکه کدام یک از این فیلم‌ها موفق بودند را بحث کارشناسانه‌ای می‌طلبد که به گزارش‌های بعدی موکول می‌کنیم.
