مکانیزم ماشه٬ یا خروج ایران از برجام چیست؟
تحلیلگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری گفت: گام پنجم ایران به معنای خروج از برجام نیست؛ اگر خروج از برجام صورت می‌گرفت باید علنا اعلام می‌شد که ما از برجام خارج شدیم و به نشست‌ها، مکانیزم‌ها و هیچ کدام از مواردی که به عنوان ساختار در پنج به علاوه یک است پایبند نیستیم.
به گزارش خبرنگارشمانیوز و به نقل از ایلنا : دیاکو حسینی در پاسخ به این سوال که روز یکشنبه ایران پنجمین گامش در کاهش تعهدات برجامی را که آخرین گام بود را اتخاذ کرد که البته وزیر امور خارجه در توییتی گفت که این گام همچنان در چارچوب بند ۳۶ برجام است و ایران از برجام خارج نشده و همکاری ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه خواهد داشت؛ تحلیل شما از این گام پایانی چیست و آیا اقدام آمریکا در ترور سردار سلیمانی و اتفاقات اخیر منطقه تاثیری در این موضوع که گام پنجم آخرین گام ایران باشد، داشته است، گفت: ما از ابتدا این دو مورد را دو موضوع تفکیک شده دیدیم؛ گام پنجم بر مبنای دنباله منطقی عدم انجام تعهدات خصوصا طرف اروپایی طراحی شده بود و گام پنجم ارتباط مستقیمی با ترور سردار سلیمانی نداشت.
وی ادامه داد: البته صراحتی که در این بیانیه اعلام شده با اتفاقات اخیر مرتبط است؛ ولی از آنجایی که طرف اروپایی به هیچ کدام از تعهداتش عمل نکرده گام پنجم خود به خود می بایست به این اتفاق منجر می شد و فکر می کنم راه حل دیگری وجود نداشت. آنچه مسلم است، در طراحی این گام ایران به صورت هیجان زده و احساساتی تحت تاثیر این رفتار آمریکا و بالا بردن تنش‌ها توسط ترامپ قرار نداشته است.
حسینی همچنین در پاسخ به این سوال که پس شما معتقد هستید که پیش از این ترور هم قرار بود گام پنجم ایران گام پایانی باشد، گفت: بله، فکر می‌کنم گام پنجم به عنوان گام پایانی در نظر گرفته شده بود و این اتفاق کاری نبود که ما می‌توانستیم به بعد از گام پنجم معوق کنیم.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که طرف‌های اروپایی معتقد هستند اتخاذ گام پنجم و گام پایانی، آغازی برای پایان برجام است؛ در صورتی که وزیر امور خارجه اعلام کردند این گام همچنان در چارچوب بند ۳۶ برجام است؛ چگونه اقدامات ما همچنان در چهارچوب برجام است، نیز گفت: گام پنجم ایران به معنای خروج از برجام نیست؛ اگر خروج از برجام صورت می‌گرفت باید علنا اعلام می‌شد که ما از برجام خارج شدیم و به نشست‌ها، مکانیزم‌ها و هیچ کدام از مواردی که به عنوان ساختار در پنج به علاوه یک است پایبند نیستیم.
وی ادامه داد: ما این ساختار را حفظ کردیم، در نتیجه همچنان در برجام هستیم و به اتکای مواد ۲۶ تا ۳۶ برجام است که تمامی تعهدات و توافقاتمان متوقف می‌شود؛ ولی وقتی اعلام نمی‌کنیم از برجام خارج شدیم به این معنا است که امکان برگشت‌پذیری تمام این تعهدات در ازای برگشت تمام تعهدات طرف‌های غربی وجود خواهد داشت.
وی افزود: بنابراین ما برای این که این دریچه را حفظ کنیم اعلام خروج از برجام نکردیم و این شانس را باقی گذاشتیم تا هر وقت آنها به تعهدات خود برگشتند ایران هم بتواند روی تعهداتش در همان قالب برگردد. البته این معنای دیگری هم دارد و آن این است که ما به دنبال توافق تازه‌ای درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران و لغو تحریم ها در آن طرف نیستیم. اگر قرار است جهش یا پیشرفتی در رابطه با لغو تحریم‌ها و انجام تعهدات ایران اتفاق بیفتد، در همان قالبی اتفاق خواهد افتاد که امروز به طور کامل متوقف و تعریف شده است؛ یعنی در چهارچوب برجام.
حسینی همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به این که برخی از گمانه‌زنی‌ها پیش از این حاکی از آن بود که امکان دارد ایران در گام پایانی بخواهد دسترسی‌های آژانس را کم کرده یا اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند، این که ایران همچنان بخواهد همکاری گسترده‌اش را با آژانس ادامه دهد نشانه چیست، گفت: این اقدام یک پیام روشن به طرف‌های اروپایی ارسال می‌کند مبنی بر این که ما این اهرم را همچنان حفظ کردیم و اگر احیانا تصمیم بگیرند مکانیزم ماشه را فعال کرده و پرونده را به شورای امنیت ارجاع دهد و یا تحریم‌های شورای امنیت را برگردانند؛ این گزینه‌ها که عملا به معنای خاتمه تمام ساخت‌ها و چهارچوب‌های برجام است برای ایران وجود دارد و می‌تواند این گزینه را انتخاب کند.
وی ادامه داد: در نتیجه در حال حاضر تصمیم بر این بوده که تا زمانی که اروپایی‌ها چنین کاری نکردند ما همکاری‌ها با آژانس را همچنان در روند طبیعی خود ادامه دهیم. ایران به دنبال اثبات این موضوع است که ما به دنبال نیات نظامی و ساخت تسلیحات هسته‌ای به واسطه کاهش و توقف کامل این تعهدات در برجام نیستیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که تقریبا یک ماه گذشته رویترز گمانه‌زنی کرده بود که با آغاز سال جدید میلادی کشورهای اروپایی مکانیزم حل اختلاف و پس از آن مکانیزم ماشه را فعال خواهند کرد؛ با تصمیم ایران در اتخاد گام پایانی کاهش تعهدات برجامی، تا چه میزان این گمانه‌زنی رویترز به حقیقت نزدیک شده است، گفت: طرف‌های اروپایی متوجه حساسیت این روزها هستند؛ درست است که ما بر روی جدا کردن مسأله اختلاف در برجام با تنش‌آفرینی‌های آمریکا در منطقه تمرکز داشتیم ولی نمی‌توانیم این واقعیت را انکار کنیم که به لحاظ روانی موضوعات از هم گسست ناپذیر هستند.
وی افزود: بنابراین اگر اروپایی‌ها تصمیم اشتباه بگیرند و بخواهند مکانیزم ماشه را تا سرحد بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت حرکت داده و جلو بروند باید منتظر عواقب بسیار بدتری باشند که می‌تواند به معنای قطع کامل همکاری ایران با آژانس و حتی بدتر از آن خروج ایران از NPT باشد و به لحاظ سیاسی تنش‌ها در منطقه را بالا ببرد که در آن صورت کسی نمی‌داند که چه پیش می آید.
وی ادامه داد: اگر این عقلانیت را در طرف اروپایی در نظر بگیریم؛ آنها دچار این اشتباه محاسباتی و بالا بردن تنش‌ها نخواهند شد و این را در نظر خواهند گرفت که این اقدام ایران صرفا واکنش و پاسخی به عدم انجام تعهدات آنها و نه مسائل سیاسی اخیر رخ داده است.
