برخورد با تورها چرا واکنش‌برانگیز شد؟
بازرسی تورهای گردشگری از اواخر هفته گذشته در تهران شدید شده است. بارها درخواست شده بود با تورهای غیرمُجاز، اینستاگرامی و کانال‌های مَجازی برخورد قانونی شود اما آغاز این نظارت‌ها با واکنش‌ها و انتقادهای زیادی مواجه شده است.
معاون گردشگری تهران گفته بود: بازرسی از تورهای گردشگری برای رعایت بهتر پروتکل‌های بهداشتی تشدید می‌شود. به نظر علی رفیعی، رفتار غیرحرفه‌ای چند آژانس مسافرتی لطمه بزرگی به بدنه گردشگری وارد می‌کند. اگرچه هدف از این نظارت‌ها، رعایت پروتکل بهداشتی در تورهای گردشگری همزمان با اوج گیری ویروس کرونا اعلام شده اما معاون گردشگری گفته که با تورهای غیرمجاز نیز برخورد خواهد شد.
با این وجود، اولین نظارت که اواخر هفته گذشته با حضور معاون گردشگری استان تهران و انجمن صنفی راهنمایان این استان انجام شد، واکنش‌ها و اعتراض‌های زیادی را به دنبال داشت. در یک مورد بازرسی مشخص شد، مسافران تور قراردادی با آژانس ندارند و راهنمای تور با وجود آن‌که کارت وزارت میراث فرهنگی و گردشگری دارد اما الحاقیه بیمه مسافران، برنامه سفر و حکم آژانس را در اختیار ندارد. مسافران نیز اظهار کردند از طریق تبلیغات یک صفحه شخصی در اینستاگرام جذب تور شده‌اند. در اتوبوس تور نیز پروتکل‌های بهداشتی رعایت نشده بود. بنابراین مدیر آژانسی که راهنما مدعی شد تور از طریق آن اجرا می‌شود، برای پاره‌ای از توضیحات به اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران فراخوانده شد.
اما چرا این نوع بازرسی و برخورد با چنین توری که سالها مطالبه بیشتر فعالان گردشگری بوده است، حرکتی «نمایشی»، «مقطعی» و «بدون اثرگذاری» تلقی شده است؟ به عقیده برخی از فعالان گردشگری این احتمال وجود دارد که انتقادها و اعتراض‌ها به تشدید نظارت‌ها، بیشتر از سوی مجریان غیرمجاز گردشگری باشد. بعضی دیگر از تورگردان‌ها اما معتقدند این نوع بازرسی باید محدود به گروه‌های فاقد مجوز باشد نه تورهای آژانس‌های مسافرتی و راهنماهای دارای کارت از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری که تحت تاثیر ویروس کرونا با محدودیت‌هایی در کار مواجه شده‌اند و در رکود اقتصادی به سر می‌برند.
محمد منظرنژاد، مدرس گردشگری و نویسنده کتاب «راهنمایی تور و قوانین و مقررات» اما معتقد است این نظارت‌ها مطابق بر مقررات و اصول بوده و حتی بر ضرورت حضور ضابطان قضایی در این بازرسی‌ها نیز تاکید دارد و برخوردهای تندتر با گروه‌های غیرمجاز را نیز الزامی می‌داند. او به ماجرای «سها رضانژاد» ، توریستی که در جریان سفر با یکی از همین تورها جان خود را در جنگل‌های استان گلستان از دست داد، اشاره کرد و به ایسنا گفت: چطور وقتی چنین ماجرایی پیش می‌آید همه به آن سمت غش می‌کنند و خواهان شدیدترین برخوردها هستند اما وقتی کارت یک راهنما بر اثر رعایت نکردن قوانین ضبط می‌شود و یا از حرکت تور جلوگیری می‌شود، همه یکباره مدافع حقوق راهنما می‌شوند و اعتراض می‌کنند که چرا چنین برخوردی صورت گرفته است!؟
این کارشناس و راهنمای گردشگری سپس به بررسی موضوع بازرسی از تورها و جلوگیری از اجرای تور توسط افراد بدون مجوز پرداخت و اظهار کرد: همیشه معتقد بودم در هر فعالیت و شغلی، ابتدا باید قوانین آن کار را بیاموزم؛ لذا در تمام سابقه آموزش و تدریس این موضوع را به هنرجویان انتقال دادم. می‌توان به رانندگی اشاره کرد، آیا کسی می‌تواند یک ماشین و خودرو خریداری کند و بدون داشتن هر گونه مجوز رانندگی پشت فرمان قرار گیرد و رانندگی کند؟ مطمئنا باید آموزش‌های لازم را بگذارند و قوانین و آیین نامه را بیاموزد و بعد از آزمایش و بررسی مهارت‌ها به فرد مجوز رانندگی در قالب گواهینامه تعلق می‌گیرد و انتظار می‌رود پایبند قوانین باشد و در صورت تخلف، برخورد از طرف ضابطانِ ناظر بر راهنمایی و رانندگی صورت می‌گیرد.
وی افزود: گردشگری به عنوان یک فعالیت و دارای متولی با عنوان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز دارای استاندارد و چارچوبی است که افراد علاقمند به فعالیت در این حوزه باید قوانین و دوره‌های آموزشی، مدارک و مجوزهای مربوطه را دریافت کنند. مدت زیادی است که واژه‌ایی از طرف تعداد زیادی افراد شنیده می‌شود که ما «تور دوستانه» می‌گذاریم! من این واژه نا آشنا را ترفندی برای افراد غیر قانونی می‌بینم که خود را توجیه می‌کنند و سوال من از ایشان این است که آیا شما هیچ منفعت اقتصادی ندارید؟
منظرنژاد گفت: بعضا با توسعه فعالیت‌های فردی در شبکه‌های مجازی و استفاده روزمره مردم از این رسانه‌ها به عنوان سرگرمی، تجارت و ارتباط اجتماعی مشاهده می‌شود افرادی بدون داشتن مجوزهای لازم به تبلیغ تور و فروش آن اقدام می‌کنند و با عنوان «تور دوستانه» خود را جدا از قوانین می‌بینند و حال شرکت خدمات مسافرتی با داشتن هزینه‌هایی مانند اجاره، آب، برق، گاز، تلفن، اینترنت، کارمند، بیمه، ارزش افزوده، مالیات و ... باید در رقابت با این افراد باشد که در منزل و با یک موبایل اقدام به تبلیغ تور و اجرای برنامه سفر می کنند. از این قسمت که بگذریم نحوه اجرای تور هم از اهمیت زیادی برخوردار است و بالتبع شرکت‌های خدمات مسافرتی دارای مجوز، پایبند به چارچوب و استاندارد اجرایی مطابق قوانین کشور بوده ولی تورهای غیرمجاز و دوستانه در بیشتر مواقع بدون رعایت چارچوب و قوانین عمل می‌کنند و سالهاست شاهد هستیم که آسیب‌های زیادی به طبیعت و منطقه هدف و حتی دلگیری جامعه محلی ایجاد کرده و تا حدی که برخی مقاصد برای ورود گردشگر مقاومت می‌کنند.
این مدرس گردشگری ادامه داد: نزدیک به هفت سال و حتی بیشتر، بازرسی‌های صنفی برای بررسی تورها صورت می‌گرفت و کارشناسان و افراد زیادی در این بازرسی‌ها حضور داشتند. در حال حاضر بازرسی‌هایی توسط معاونت گردشگری استان تهران و با همراهی کارشناسان انجمن صنفی راهنمایان این استان صورت گرفته که برای بررسی عملکرد شرکت‌های خدمات مسافرتی، راهنمایان و شناسایی غیرمجازها و نیز بررسی میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی بوده است. لازم به توضیح است که معاونت گردشگری استان تهران در طول سالها فعالیت در زمینه گردشگری در تمام بازرسی‌های سالها قبل حاضر بوده و تجربه کافی و شناخت کافی نسبت به تخلف و موارد را داشته و این نوع بازرسی، کاملا مطابق با اصول نظارتی یک متولی است.
او تاکید کرد: یک شرکت خدمات مسافرتی باید در اجرای تور قوانین را رعایت کند. راهنما باید قوانین را رعایت کند. در اجرای یک تور داشتن حکم ماموریت برای راهنما، کارت راهنمای گردشگری دارای اعتبار، الحاقیه بیمه مسافران (بیمه مسولیت مدنی)، برنامه سفر، فهرست اسامی مسافران الزامی است. یک راننده اتوبوس توریستی هم باید قوانین را رعایت کند، چون مدارک و مجوزهایش در پلیس راه ها بررسی می‌شود.
این کارشناس گردشگری اضافه کرد: بازرسی‌های اخیر با هدف نظارت بر عملکرد دفاتر خدمات مسافرتی، عملکرد راهنما، شناسایی گروه‌های غیر مجاز و رعایت اصول بهداشتی برگزار می‌شود و کاملا طبق مقررات و اصول بوده و حتی باید ضابطان قضایی نیز در این بازرسی‌ها حضور داشته باشند تا در مواجهه با گروه‌های غیرمجاز برخورد قانونی با حکم دادستانی در محل صورت گیرد و از نظر بنده حتی از حرکت تورهای غیرمجاز که به صورت شخصی فعالیت می‌کنند جلوگیری و برخورد شود.
منظرنژاد گفت: در حال حاضر بازرسی‌های صنفی بر اساس تذکر و بررسی تخلفات فعالان گردشگری است و با تجربه چندین سال بازرسی صورت می‌گیرد. شناسایی گروه‌های غیرمجاز در فضای شبکه‌های مجازی به راحتی قابل بررسی است و همچنین امکان شناسایی میدانی هم مقدور است که توسط کارشناسان اداره کل و انجمن صنفی راهنمایان صورت می‌گیرد. در حال حاضر برخورد قهری انجام نگرفته ولی لازم است تا برخورد قهری با جدیت با افراد متخلف انجام شود.
وی افزود: همچنین با توجه به اهداف آموزشی و نیز توسعه پایدار به راحتی می‌توان اقداماتی را انجام داد تا فعالان غیر مجاز بتوانند با همکاری دفاتر خدمات مسافرتی و با رعایت قوانین به صورت قانونی کار کنند و در نهایت شاهد هم افزایی و ایجاد یک ساختار استاندارد در اجرای سفر خواهیم بود.
او با اشاره به انگیزه این نظارت‌ها که رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز است، اظهار کرد: در حال حاضر با وجود بیماری کرونا و اخطاریه‌ها و توصیه های وزارت بهداشت مبنی بر رعایت پروتکل های بهداشتی تمام شرکت ها و دفاتر خدماتی باید موارد را رعایت کنند و مهمانان نیز باید در این مورد حساسیت لازم را داشته باشند. امروز سلامت ملی در گرو رفتار اجتماعی تک تک ماست و هرگونه رفتار اشتباه منجر به حوادث و اتفاقات غیر قابل جبران می‌شود.
منظرنژاد بیان کرد: سالها با شعار توسعه پایدار آشنایی داریم ولی آیا به آن عمل می‌کنیم؟ اگر یک شخص بدون هر گونه مجوز اقدام به برگزاری تور گروهی کند، اگر هر شخص منزل خود را به اقامت مسافر اختصاص دهد، هر وسیله نقلیه باری مثل وانت و کامیون مسافر حمل کند، هر قایقی از هر نقطه ای و خارج از اسکله خدمات گردشگری دهد، هر شخصی بدون کارت بهداشت و مجوز رستورانی دایر کند و نظارتی نباشد، آیا می‌توان به توسعه و پایداری رسید؟
