میزان منابع و مصارف آب به صورت مستمر باید شفاف‌ سازی شود

به گزارش شمانیوز و به نقل از سراج24؛ ناصر دهقانیان پژوهشگر حوزه منابع آب و مدیریت سیلاب مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری یونسکو در گفتگویی با سراج24 در خصوص بحران آب و خشکسالی در کشور اظهار کرد: مسئله تامین آب و توزیع عادلانه آن در حوضه‌های آبریز یا استان و شهر و روستا مسئله‌ای نیست که با ارائه یکی دو پیشنهاد راحت مانند انتقال آب دریا و شیرین‌سازی آن برطرف شود بلکه چون مصارف کارخانجات، کشاورزی و صنایع در هر منطقه متفاوت است. باید چندین راهکار به صورت کارشناسی در یک میزگرد در کنار هم بررسی شده و برای هر حوضه و منطقه راهکارهای متناسب با آن منطقه اولویت بندی و سپس اجرایی شود.

وی افزود: به طرح انتقال آب دریا به کویر خوش‌بین نیستم چراکه راهکارهای مدیریتی با هزینه کمتر و راحت‌تر با تبعات منفی کمتری وجود دارد؛ اگر بخواهیم در سطح جهانی موضوع را بررسی کنیم می‌توان گفت ایالت کالیفرنیا نیز مانند ایران چندین سال درگیر خشکسالی بوده و مشکلات آبی فراوانی دارد اما از راهکارهای مختلف از جمله سیاست‌های تنبیهی و تشویقی از جمله: جداسازی آب شرب از آب شستشو، تصفیه فاضلاب و پساب برای مصارف کشاورزی و صنعتی، اعمال جریمه برای آبیاری باغچه و ماشین و استفاده غیر ضروری  از آن است.

وی افزود: فرهنگ‌سازی و اعتمادسازی بین کاربران در حوضه آبریز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، کشورهایی مانند استرالیا، آمریکا و کشورهای حوضه خلیج فارس شیرین‌سازی آب را انجام می‌دهند که هم هزینه گزافی داشته و هم تبعات زیست‌محیطی زیادی دارد اما چون چاره‌ای ندارند انجام می‌دهند.

پژوهشگر حوزه منابع آب و مدیریت سیلاب مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری یونسکو بیان داشت: برای استان‌های جنوبی کشور می‌توان از منابع حاصل از سیلاب‌های شدید و ناگهانی که در ماه‌هایی از سال اتفاق می‌افتد حداکثر استفاده را برد و مجلس نیز مصوبه در زمینه مهار سیلاب چه در زمینه سدسازی چه استحصال آب دارد، به عنوان مثال سیلاب‌هایی که در استان‌های سیستان و بلوچستان اتفاق افتاد به دریا ریختند در حالی که می‌توانستیم از آن‌ها استفاده حداکثری داشته باشیم.

دهقانیان عنوان داشت: در راستای تغییر الگوی مصرف توسط مردم سیاست‌های مختلف تنبیهی و تشویقی، سوت‌زنی و طرح پلکانی را می‌شود در نظر گرفت به ویژه در زمینه کشاورزی و صنعتی که میزان آب بیشتری در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دارد همچنین افزایش تعداد بازرسی‌ها و شناسایی چاه‌های غیرمجاز و جلوگیری از برداشت غیرمجاز آب رودخانه‌ها و چاه‌ها راهکارهای مناسبی هستند.

وی تصریح کرد: برای پیش‌بینی آینده طبیعت باید موارد زیادی در نظر گرفته شود از جمله افزایش جمعیت و تغییر کاربری شهرها و روستاها و حوضه‌های آبریز، تغییر اقلیم، ترسالی و خشکسالی و تناوب آن‌ها را باید در مطالعه جدی بررسی کنیم و بدون مطالعه نمی‌شود نظر داد؛ ممکن است مقالات بین‌المللی در مورد بحران آب مقداری رنگ و بوی سیاسی داشته و احتمال دارد برای اینکه قصد دارند وضعیت ایران را بحرانی نشان دهند اغراق کنند که باید به این موارد توجه داشت.

پژوهشگر حوزه منابع آب و مدیریت سیلاب مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری یونسکو تشریح کرد: سدسازی‌ ترکیه موجب تبعات منفی از جمله خشک شدن عراق و سوریه و ایجاد ریزگرد در ایران شده و باید از طریق سازمان‌های بین‌المللی پیگیری و بررسی شود.

وی اضافه کرد: در خصوص بزرگنمایی و کوچک‌نمایی بحران آب مسئولان عالی‌رتبه کشور باید موارد مربوطه از قبیل میزان مصرف آب را با مقایسه موارد مختلف از جمله افزایش جمعیت نسبت به دهه‌های گذشته، سرانه مصرف هر نفر که شاخصی در دنیا دارد را شفاف‌سازی کنند تا مردم نسبت به مسئله آب دغدغه‌مند شوند.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: از طریق بیلبوردهای شهری، روزنامه‌ها،صدا و سیما و رسانه‌ها و حتی خطابه‌ها باید به مردم اطلاع‌رسانی‌های لازم به صورت مستمر، منسجم و هماهنگ انجام گیرد تا الگوهای رفتاری مردم در مصرف آب به درستی شکل گرفته و تقویت شود. 

دهقانیان گفت: در کالیفرنیا طرح منظرسازی خشک انجام می‌شود و در فضای سبز شهرها از مناظری استفاده می‌کنند که کمترین میزان آب را مصرف کرده و در عین حال زیبا هم هستند بنابراین نباید تصور شود که زیباسازی باید الزاما با بیشترین سبزینگی انجام شود در حالی که می‌توان طرح‌های معماری را جایگزین کرد که آب کمتری مصرف شود، در شهرها حتی اگر از آب شرب هم برای فضای سبز استفاده نشود باز هم با بحران آب روبرو هستیم و این بحران منجر به فرونشست دشت‌ها از جمله شهر تهران می‌شود کما اینکه بسیاری از نقاط شهری کشور درگیر این مسئله هستند و می‌توان از تصفیه پساب‌ها برای آبیاری فضای سبز استفاده کرد، نظیر توافق نامه ای که بین شهرداری تهران وزارت نیرو امضا شد که طرح مناسبی نیز است. همچنین آموزش به پرسنل خدوم شهرداری جهت آبیاری در ساعات خنک شبانه‌روز از موارد مهمی است که باید در نظر گرفته شود.

وی با اشاره به اینکه باید به خشکسالی و سیلاب که دو روی سکه مدیریت آب هستند هم در سال‌های پرآب و هم در خشکسالی توجه شود بیان داشت: نباید هیچ وقت از مدیریت این دو غفلت شده یا به خشکسالی صرف یا سیلاب صرف پرداخت و تعامل بین دستگاه‌های متولی امر نیز در این میان از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا نیازمند هماهنگی قابل توجهی بین بخش ها شکل گیرد که در پس آن در طول سال و مستمر اقدامات اجرایی در دستور کار قرار دهند.

پژوهشگر مطرح کرد: مبحثی تحت عنوان پیوند آب، غذا و انرژی چند دهه است که در دنیا مطرح شده‌ و جایگاه ویژه‌ای برای آن موارد برشمرده شده چراکه هر سه به هم وابسته هستند و اگر آب داشته باشیم محصول تولید می‌شود و تولید محصول نیز وابسته به انرژی است که می‌تواند انرژی برق یا سایر منابع انرژی باشد و هر کدام یک ضلع مثلث هستند بنابراین می‌طلبد که متولیان حوزه‌های مختلف تعامل مناسبی با یکدیگر داشته باشند تا امنیت آبی، امنیت غذایی و نیز امنیت انرژی در کشور به دست آید.

وی افزود: موضوع انتشار گازهای گلخانه‌ای حدود سه دهه است که در سازمان ملل نیز مطرح شده و در برخی کشورها چون سوخت‌های فسیلی برای کارخانجات استفاده می‌کنند بیش از اندازه تولید می‌شود که الگوی آب و هوایی یک کشور و کشورهای همسایه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اخیرا نشستی تحت عنوان نشست COP26 (کنفرانس و پیمان تغییر اقلیم گلاسکو، 2021) برگزار شده که مقامات ارشد کشورهای دنیا برای اقدامات مشترک در راستای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای تصمیماتی روی کاغذ گرفته‌اند اما  عملا بسیار سخت و نشدنی است که باید کارشناسی شود.

دهقانیان گفت: بزرگترین طرح های عمرانی در دنیا از جمله در بخش مدیریت آب، با اقبال عمومی و مشارکت مردم محقق می شود، مانند تبدیل بزرگراه مهم شهر سئول در بالای «رودخانه چئونگی چئون» کشور کره جنوبی که شهردار وقت (لی میونگ بک) با همراهی مردم، و در سال 2005، در اقدامی قابل توجه و در کمترین زمان ممکن، بزرگراه شهر را به رودخانه تبدیل کرد و هم اکنون این مکان یکی از جاذبه های گردشگری مدرن کره جنوبی نیز قلمداد می شود. در واقع در دنیا این موضوع حل شده که تا مردم در کنار طرح ها نباشند و توضیحات کامل و شفافی به آنها ارائه نشود، نتیجه لازم حاصل نخواهد شد و در نهایت به شکست منجر می شود.

ناصر دهقانیان تصریح کرد: مطالبه مردمی از مسئولین بخش آب در خصوص پیشبرد طرحهای در حال اجرا هم لازم بوده و خوشبختانه روند مردمی‌سازی امور حاکمیتی توسط دولت، تعامل با نخبگان و کارشناسان، فعال‌سازی دیپلماسی منطقه‌ای در بازپس‌گیری حقابه ایران از دولت‌های مسئول حوضه‌های آبی مرزی مشترک به ویژه همسایگان شرقی و غربی و تعیین سخنگوی بخش آب نشانه‌های امیدبخشی از اصلاح روند مدیریت آب کشور است.

پژوهشگر حوزه منابع آب و مدیریت سیلاب مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری یونسکودر پایان یادآور شد: نیاز است تبلیغات گسترده علاوه بر رسانه ملی و جراید، از طریق شبکه‌های اجتماعی نیز به صورت مستمر انجام شود تا مردم احساس مسئولیت بیشتری در قبال مصرف آب داشته باشند.